Dyslalia – zaburzenie mowy, którego nie należy lekceważyć. Rodzaje dyslalii oraz terapia.

Dyslalia jest zaburzeniem mowy polegającym na nieprawidłowej wymowie głosek i całych wyrazów. Dotyczy najczęściej dzieci między 4. a 8. rokiem życia. Przyczynami tej wady mogą być zarówno czynniki biologiczne, jak i społeczne, a jedynym sposobem na eliminację zaburzenia jest praca z dzieckiem lub interwencja chirurgiczna.

Termin „dyslalia” pochodzi z języka starogreckiego i oznacza dosłownie „zaburzenia mowy”. To jednak bardzo ogólne określenie na cały zespół zaburzeń, które objawiają się nieprawidłową wymową głosek, sylab i wyrazów. Zaburzenie dotyczy przeważnie dzieci we wczesnym okresie rozwoju, czyli od 4. do 6. roku życia, może jednak dotyczyć również dzieci starszych, jeżeli nie zostaną one w porę poddane terapii i ćwiczeniom.

Przyczyny dyslalii – zaburzenia pracy aparatu mowy

Wśród przyczyn dyslalii wymienia się przede wszystkim zaburzoną pracę aparatu mowy, która może być spowodowana wadami budowy podniebienia lub żuchwy, a także brakiem stymulacji ze strony opiekunów (brak rozmowy i interakcji) oraz traktowanie przez dziecko wypowiedzi jako męczącej (dyslalia rozwojowa), co również wiąże się często z niezachęcaniem dziecka do rozmowy przez rodziców (dyslalia spowodowana przez środowisko, do którego należy dziecko, jest nazywana dyslalią funkcjonalną lub środowiskową).

Wśród najczęstszych przyczyn zaburzeń mowy znajduje się nieprawidłowa budowa języka (za długi lub za krótki język), co utrudnia swobodne wypowiadanie najprostszych zdań. Do takich zaburzeń należy dyslalia ankyloglosyjna (spowodowana zbyt krótkim wędzidełkiem językowym). Swobodę mówienia uniemożliwia dziecku również zła konstrukcja podniebienia (zbyt miękkie lub zbyt twarde sklepienie). Często bezpośrednią przyczyną dyslalii są również wady zgryzu, np. szpara pomiędzy siekaczami albo nienaturalne wysunięcie górnej korony zębów do przodu. Wśród przyczyn dyslalii dość łatwych do zniwelowania znajdują się polipy, przerost śluzówki nosa, trzeciego migdałka oraz krzywa przegroda nosowa.

Dyslalia audiogenna i dyslalia obwodowa

Wśród przyczyn dyslalii znajdują się również zaburzenia pracy i budowy aparatu słuchowego.

• Dyslalia audiogenna polega na zaburzeniach mowy wskutek zaburzeń słuchu. Źródło tych zaburzeń znajduje się już na poziomie obwodu kory mózgowej. Z tego powodu dziecko nie słyszy poprawnie wypowiadanych słów. W związku z tym samo zaczyna je zniekształcać.
• Dyslalia obwodowa polega natomiast na zaburzeniach mowy wynikających ze zniekształconej budowy aparatu słuchowego oraz narządów mowy.

Rodzaje dyslalii – podział ze względu na liczbę zniekształconych głosek

Dyslalię dzieli się na trzy podstawowe rodzaje w kontekście liczby zniekształcanych głosek w procesie mowy. Są to:

• Dyslalia jednoraka, objawiająca się wadą wymowy jednej konkretnej głoski;
• Dyslalia wieloraka, objawiająca się zniekształcaniem więcej niż jednej głoski z wyraźnym podziałem na dwie podkategorie:

• dyslalia wieloraka prosta, która charakteryzuje się zmianą dźwięczności konkretnych słów i zbitek głosek,
• dyslalia wieloraka złożona, która charakteryzuje się całkowitym brakiem dźwięczności wypowiadanego wyrazu;

• Dyslalia całkowita, objawiająca się niemożnością poprawnego wymówienia ponad 70% używanych głosek. Mowa wówczas bardziej przypomina bełkot.

Terapia dyslalii – ćwiczenia logopedyczne

Każdy rodzaj dyslalii, który nie jest spowodowany czynnikami anatomicznymi czy neurologicznymi, może zostać poddany terapii u logopedy. Logopeda dobiera ćwiczenia adekwatne do rodzaju zaburzeń mowy.

Terapia dyslalii trwa zwykle od dwóch do sześciu miesięcy. Rodzice powinni pamiętać o regularnych ćwiczeniach z dzieckiem w domu. Nie powinno się opierać postępów jedynie na krótkich zajęciach z logopedą. Logopeda ma za zadanie nie tylko nauczyć dziecko wymawiania dźwięków w sposób prawidłowy, ale również kreować odpowiednie reakcje na dźwięki.

Programy terapii dyslalii wielorakiej, jednorakiej oraz całkowitej są dość mocno do siebie zbliżone. Różnią się przede wszystkim czasem trwania oraz ilością koniecznych do wykonywania ćwiczeń. Dyslalia jednak wymaga dużego nakładu pracy zarówno ze strony dzieci, jak i rodziców. Nie da się tego elementu pominąć w procesie uczenia dziecka prawidłowej mowy. W terapii ważna jest nie tylko nauka poprawnej wymowy głosek, ale również nauka kolejności wywoływania ich (szczególnie w dyslalii wielorakiej i całkowitej).

Leczenie dyslalii

Często, gdy przyczyną dyslalii są czynniki anatomiczne lub neurologiczne, rodzice decydują się na leczenie u specjalisty. W przypadku nieprawidłowego zgryzu sprawą zajmuje się stomatolog. Jeżeli problem leży w budowie aparatu słuchowego lub aparatu mowy, działania podejmuje laryngolog.