Jąkanie się to poważny problem społeczny i psychologiczny

Jąkanie się to problem występujący u nawet 60. milionów ludzi na całym świecie, szczególnie u dzieci. Trudność ta dotyka 4 razy częściej chłopców niż dziewczęta. Niestety, mowa jest o niezwykle złożonej dolegliwości, dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnostyka i szybkie podjęcie leczenia. Dowiedz się więcej na temat jąkania się oraz metod radzenia sobie z nim.  

Jakie są przyczyny jąkania? 

Nie można wyróżnić jednej lub dwóch konkretnych przyczyn tego, że ktoś się jąka. Uznaje się, że największe znaczenie mają następujące czynniki: 

• nieprawidłowy sposób oddychania, a więc niepełny wydech i szybki kolejny wdech, 
• stres, nerwy, lęki, 
• zaciskanie strun głosowych, 
• asymetryczne oddychanie.

Dodatkowo badania wykazują, że jąkanie się może być nabywane genetycznie lub poprzez obserwację osób z bliskiego otoczenia, a więc na przykład w sytuacji, kiedy dzieci uczą się mówienia od jąkających się rodziców. Ryzyko dziedziczenia w przypadkach, gdy bliskie osoby cierpią na ten problem, wynosi nawet 40%. U osób dorosłych zwykle jąkanie nasila się przez silne emocje lub stres. 

Jąkanie się – podział ze względu na pochodzenie problemu 

Wyróżniane są dwa rodzaje jąkania się:  

• rozwojowe,  
• nabyte. 

Pierwszy z nich dotyczy najczęściej dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia i cechuje się powtarzaniem sylab. Przypadłość ta dotyczy najmłodszych dzieci ze względu na pewnego rodzaju rozpiętość pomiędzy tym, co maluch chce przekazać, a co potrafi powiedzieć. Zwykle jąkanie u dziecka w wieku 2. lub 3. lat nie jest wcale powodem do obaw, ponieważ wraz z powiększaniem zasobu słów i rozwojem fizycznym, pozbywa się tego problemu. W takich sytuacjach najlepiej po prostu zachęcić malucha do powolnego i spokojnego mówienia, nie trzeba od razu iść z nim do logopedy lub psychologa.

W przypadku, gdy jąkanie się dotyczy starszych dzieci, a więc tych w późnym wieku przedszkolnym lub szkolnym, najlepszą opcją jest wizyta u pedagoga, psychologa lub logopedy, a także wykonywaniem ze swoją pociechą konkretnych ćwiczeń w domu, zaleconych przez odpowiedniego specjalistę. Z kolei jąkanie nabyte dotyczy najczęściej osób dorosłych i cechuje się powtarzaniem konkretnych sylab lub dźwięków, natomiast nie jest związane z ubogim słownikiem lub lękiem przed mówieniem.

Jąkanie się – problem społeczny i psychologiczny 

Niestety, jąkanie się jest przypadłością, która może w znaczny sposób wpływać na pozycję dziecka (a później nastolatka i osoby dorosłej) w społeczeństwie. Jednocześnie przypadłość ta prowadzi czasami do znacznego obniżenia samooceny oraz trudności emocjonalnych. Może powodować lęk przed rozmowami i wystąpieniami publicznymi, a także wiązać się z brakiem pewności siebie w szkole lub w pracy.

Dodatkowo schorzenie to jest również problematyczne dla otoczenia, zwłaszcza jeśli współrozmówcy nie są w stanie zrozumieć danej osoby, czy też dopowiadają pewne słowa, czekając ze zniecierpliwieniem na zakończenie dialogu. Jąkanie się niekiedy sprawia, że dana osoba staje się samotna, nie ma znajomych i przyjaciół, nie podejmuje wyzwań, rezygnuje. W przypadku dzieci i nastolatków, rówieśnicy mogą mieć skłonność do wyśmiewania tych, którzy się jąkają, a także odrzucania ich z grupy. Wszystko to negatywnie wpływa na emocje oraz postawy takiej osoby.

Metody leczenia jąkania 

W przypadku małych dzieci to rodzice powinni skoncentrować się na tym, aby zapewnić maluchom spokój, a jednocześnie zwracać uwagę na powolne mówienie, zastanawianie się nad tym, co maluch się przekazać. Możliwe jest również wdrożenie różnego rodzaju ćwiczeń, które znacznie zmniejszają omawiany problem.

U starszych dzieci, nastolatków i osób dorosłych, najlepszą opcją są specjalne techniki oddechowe i ćwiczenie sposobu wymowy wraz ze specjalistą. Terapia u logopedy zwykle przynosi efekty, zwłaszcza jeśli jest wdrożona odpowiednio szybko i złe nawyki mówienia nie zostaną zapamiętane na dłużej. W najpoważniejszych przypadkach lekarze decydują się na farmakoterapię, zlecaną najczęściej przez internistę lub psychiatrę.

Zgodnie z powszechnie panującą opinią, uznaje się, że każdą osobę z problemem jąkania się można wyleczyć, o ile ma ona odpowiednią motywację i trafi na dobrego logopedę. Właśnie dlatego w sytuacji, gdy dane ćwiczenia długo nie przynoszą rezultatów, można podjąć decyzję o zmianie specjalisty lub spróbować innych technik mówienia i sposobów oddychania. Jąkanie się za bardzo utrudnia komunikację międzyludzką oraz codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie, aby można było się poddawać czy całkiem rezygnować z prób wyleczenia.

Bibliografia: 

1. Błachnio A., Przepiórka A., Jąkanie jako zaburzenie z perspektywy psychologicznej: przegląd badań, Psychologia Jakości Życia 2012, 11: 211-222. 
2. Czernikiewicz A., Woźniak T., Jąkanie a fobia społeczna – główne zagadnienia terapii biologicznej fobii społecznej, Logopedia 2018, 47:  201-213. 
3. Guitar B., Conture E. G., Dziecko, które się jąka, Informacje dla pediatry, 2012.  
4. Węsierska K., Zaburzenia płynności mówienia u dzieci w wieku przedszkolnym–profilaktyka i wczesna interwencja logopedyczna, Logopedia, 2009, 100.