Zakażenie owsikami – jak je rozpoznać i leczyć?

Zakażenie owsikami, które najłatwiej rozpoznać uciążliwym świądem okolic odbytu, to stosunkowo kłopotliwy temat. Powodem jest z pewnością przekonanie, że owsica wiąże się z brakiem higieny. To prawda, jednak źródłem zakażenia są najczęściej dzieci, którym nie sposób często wytłumaczyć, że wkładanie nieumytych rąk do buzi lub wspólnych zabawek w przedszkolu jest niewłaściwym nawykiem. A to właśnie w taki sposób najczęściej dochodzi do zakażenia owsikami. Jak jeszcze można się nimi zarazić? Czy poza świądem występują inne objawy?

Objawy zakażenia owsikami 

Zakażenie owsikami bardzo łatwo rozpoznać. Niekiedy pasożyty widoczne są bowiem gołym okiem – w kale zarażonej osoby lub w okolicach odbytu, gdy samice składają jajeczka. Najbardziej charakterystycznym objawem zakażenia owsikami jest jednak świąd w okolicach odbytu, który nasila się nocą. Owsicy towarzyszyć mogą także: 

• niespokojny sen lub bezsenność, 
• moczenie nocne – zwłaszcza u dziewczynek, co jest wynikiem zapalenia sromu i osłabienia napięcia zwieraczy pęcherza moczowego, 
• niepokój i problemy z koncentracją,  
• brak apetytu, 
• bladość skóry, 
• podkrążone oczy, 
• zgrzytanie zębami, 
• mdłości i bóle brzucha.  

Należy pamiętać, że nie wszystkie oznaki zakażenia owsikami muszą występować jednocześnie, a ich nasilenie zależy od zaawansowania choroby, liczby pasożytów i odporności żywiciela.

Jakie są źródła zakażenia owsikami? 

Jak się okazuje, owsikami zarazić można się w bardzo łatwy sposób. Badania pokazują, że owsica jest najczęściej występującą parazytozą przewodu pokarmowego w Polsce, diagnozuje się ją bowiem u około 10 proc. dzieci w wieku od 5. do 14. lat. To właśnie duże skupiska najmłodszych – żłobki, przedszkola czy domy dziecka – są źródłami zakażenia, czyli dostania się jaj owsików do przewodu pokarmowego.  

Na mnogość zakażeń i rozwoju owsicy wpływa z pewnością łatwość przenoszenia np. na zabawkach czy pościeli, a także zdolność do zarażania mimo przebywania jaj poza organizmem ludzkim przez okres nawet trzech tygodni. Jaka jest droga zakażenia owsikami? Wyróżnia się: 

• zakażenie doustne, kiedy jaja dostają się do przewodu pokarmowego razem z pożywieniem, 
• autoinwazję, gdy drapiące się dziecko przenosi jaja z odbytu do ust, np. pod paznokciami, 
• retroinwazję, która polega na powrocie larw rozwijających się na skórze odbytu do jelita grubego, 
• zakażenie inhalacyjne, czyli wchłanianie jaj razem z unoszącymi się w powietrzu cząsteczkami kału i połykanie ich.

Jak leczyć owsiki? 

Punktem wyjścia leczenia owsicy jest trafna diagnoza. Choć owsiki można rozpoznać gołym okiem na skórze odbytu lub w świeżym kale, ich obecność potwierdza się także w wymazach wykonywanych rano, koniecznie tuż po przebudzeniu i przed myciem. Ocena parazytologiczna i zweryfikowanie znalezionych nicieni, a także trzykrotne powtórzenie wymazu zwiększa zaś szansę na wykrycie owsików do 90 proc.   

Należy pamiętać, że leczeniem obejmuje się nie tylko osobę zarażoną, ale i wszystkich domowników. Poza podaniem jednorazowej odpowiedniej dawki leków i powtórzeniem kuracji po około dwóch tygodniach zaleca się dokładne posprzątanie mieszkania lub placówki, w której przebywało zakażone dziecko. Dodatkowo należy zadbać o higienę tj. codzienne mycie miejsc intymnych, zmianę ręczników i pościeli.

Zakażenie owsikami u dorosłych – czy jest możliwe? 

Mimo że owsica kojarzona jest głównie z dziećmi, do zakażenia owsikami może dojść także u osób dorosłych. Najczęściej są to rodzice zakażonych maluchów lub pracownicy żłobków i przedszkoli. Choć objawy zakażenia owsikami u dorosłych są takie same, jak w przypadku dzieci, zdarza się, że choroba przebiega bezobjawowo, wywołując jedynie niewielki dyskomfort związany ze świądem odbytu lub miejsc intymnych.  

Bibliografia: 

1. https://www.gov.pl/web/psse-miedzyrzecz/owsica—co-zrobic-gdy-w-przedszkolu-jest-owsica [dostęp 07.09.2023]. 
2. Popielska J., Marczyńska M., Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce, Pediatria po dyplomie 2012, tom 16, nr 5.  
3. Przeżyj zdrowo i bezpiecznie swoje wakacje, broszura informacyjna Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kielcach.