Mocznica – co to jest? Kiedy może dojść do mocznicy?

Mocznica daje bardzo charakterystyczne objawy, wśród których można wymienić świąd skóry, szron mocznicowy, śpiączkę mocznicową i inne. Podstawą leczenia są dializy, a także kwalifikacja do przeszczepu.

Określenie „mocznica” odnosi się do ostatniego, tzw. schyłkowego stadium niewydolności nerek. Charakteryzuje się przede wszystkim wysokimi wartościami kreatyniny we krwi, a także wysoką wartością mocznika. Pojawiają się dodatkowo zaburzenia elektrolitowe. Organizm nie jest w stanie usunąć szkodliwych produktów przemiany materii, co przekłada się na całościowe zaburzenie funkcjonowania.

Co to jest mocznica?

Wiele chorób może powodować upośledzenie funkcji nerek. Z czasem dochodzi do uszkodzenia kolejnych nefronów (jednostek czynnościowych nerek), pozostałe są przeciążone, gdyż muszą dużo więcej filtrować, zaczynają przez to przerastać, a z czasem twardnieć i włóknieć. Wraz z postępem przewlekłej niewydolności nerek zaczynają gromadzić się toksyny mocznicowe, wśród których w głównej mierze wymienia się produkty przemiany białek. Ostatnie stadium przewlekłej niewydolności nerek, przekładające się na stan całego organizmu, określa się schyłkową niewydolnością nerek. Mocznica nerkowa powoduje stopniową niewydolność wielu narządów.

Nerki to parzysty narząd wchodzący w skład układu moczowego. Poprzez moczowody odprowadzany jest wytwarzany przez nie mocz do pęcherza moczowego, a dalej przez cewkę moczową na zewnątrz. Wiele schorzeń, zarówno o przebiegu ostrym, jak i przewlekłym, może stanowić przyczynę pogłębiania się patologii nerek. Przykładem choroby przyczyniającej się do pogarszania się funkcji nerek jest cukrzyca. Mogąca powstać w jej przebiegu nefropatia cukrzycowa to częste podłoże niewydolności nerek. Inne przyczyny to:

• zapalenie nerek,
• uszkodzenie nerek w przebiegu nadciśnienia tętniczego,
• ostre uszkodzenie nerek,
• wielotorbielowate uszkodzenie nerek,
• niedokrwienie nerek,
• sarkoidoza,
• nefropatia zaporowa,
• zespół hemolityczno-mocznicowy.

Obraz kliniczny niewydolności nerek uzależniony jest od wyniku GFR, czyli przesączania kłębuszkowego. Kiedy poziom ten spada poniżej 15 ml/min/1,73 m2, mówi się o mocznicy, czyli schyłkowej niewydolności nerek. Jest to etap, kiedy zwykle konieczne jest leczenie nerkozastępcze.

Objawy mocznicy

Chory ze schyłkową niewydolnością nerek z pewnością będzie odczuwał osłabienie, uogólnioną męczliwość, oporność na zakażenia, mogą pojawić się nudności i wymioty, a także objawy choroby pierwotnej wywołującej ten stan. Schyłkowa niewydolność nerek może wywołać śpiączkę mocznicową. Skóra jest blada, sucha. Krwawienie z ran i ich gojenie się jest zdecydowanie wydłużone. Rozwija się mocznicowa skaza krwotoczna. Na skórze zaczyna wytrącać się mocznik, co określane jest jako szron mocznicowy. Charakterystyczne objawy to również świąd skóry, bezmocz, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia w zakresie wydolności krążeniowo-oddechowej. Mocznicowe zapalenie osierdzia, opłucnej czy zaburzenia pracy przewodu pokarmowego to również powikłania mocznicy. Może dojść do obrzęku płuc, zaburzeń rytmu serca, nasilenia niewydolności krążenia, zapalenia trzustki. Mocznica daje objawy ze strony ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Śpiączka mocznicowa jest objawem ciężkiej encefalopatii i obrzęku mózgu.

Dieta w mocznicy

Nie tylko w schyłkowej niewydolności nerek, lecz także na wcześniejszych etapach ich uszkodzenia dieta ma bardzo duże znaczenie. Przy zdrowych nerkach odgrywa ona większą rolę w dobrostanie innych narządów, gdyż nerki doskonale radzą sobie ze składnikami diety. Jeśli natomiast ten narząd przestaje pełnić właściwie swoje funkcje, pojawia się problem. Niektóre składniki diety nadmiernie je obciążają, przyczyniając się do pogłębiania patologii. Nie ma diety charakterystycznej dla mocznicy nerkowej. Ważne, by chory spożywał pełnowartościowe białko w ilości nieprzekraczającej 0,6–0,8 g/kg na dobę. Konieczne jest również ograniczenie pokarmów o wysokiej zawartości fosforu, a także bogatych w potas. Dieta powinna być ponadto dostosowana do choroby podstawowej.

Mocznica – leczenie

Leczenie mocznicy jest wielokierunkowe, lecz podstawą jest rozważenie wdrożenia leczenia nerkozastępczego, czyli przeprowadzenie dializ, pod warunkiem że chory może być zakwalifikowany do takiego leczenia. Plan dializ ustalany jest indywidualnie. Ponadto konieczne są objawowe działania ukierunkowane na powikłania mocznicy, choć same dializy poprzez wyrównanie wskaźników laboratoryjnych wpływają na ustąpienie większości niepożądanych objawów. Ponadto chory jest kwalifikowany do przeszczepu nerki i wpisywany na listę oczekujących. Zaleca się, by każdy chory z mocznicą był zaszczepiony na WZW typu B.