Pylica krzemowa – przyczyny, objawy, zapobieganie

Pylica krzemowa rozwija się na skutek (zwykle wieloletniej) ekspozycji na pył krzemionki krystalicznej. W przebiegu choroby dochodzi do włóknienia tkanki płuc oraz pojawienia się objawów, najczęściej w postaci kaszlu i trudności w oddychaniu. Na czym polega leczenie krzemicy płuc? Jak zapobiegać wystąpieniu schorzenia oraz jego skutkom?

Co to jest pylica krzemowa?

Pylica krzemowa (krzemica płuc) jest schorzeniem wywołanym przez wdychanie pyłu krzemionki krystalicznej. Ekspozycja prowadząca do rozwoju poważnych zmian najczęściej trwa co najmniej kilka lat i związana jest z wykonywaną pracą, dlatego pylicę zalicza się do chorób zawodowych.

Typ krzemowy stanowi jeden z najczęściej występujących rodzajów pylicy płuc odpowiadający za 25-30 proc. przypadków choroby (inne postaci to m.in. pylica węglowa i azbestowa).

Przyczyny pylicy krzemowej płuc

Przyczyną wystąpienia pylicy krzemowej jest przedostawanie się do płuc wdychanego pyłu składającego się z małych cząsteczek krzemionki krystalicznej. Ich obecność w organizmie wywołuje odpowiedź układu immunologicznego, która prowadzi do utrzymującego się przewlekle stanu zapalnego i uszkodzenia komórek płuc. Te zmiany prowadzą z kolei do bliznowacenia oraz włóknienia tkanki płucnej skutkującego zaburzeniami funkcji oddechowych.

Krzem jest substancją naturalnie występującą m.in. w granicie, piaskowcu, krzemieniu, łupku i skaleniu. Na rozwój pylicy krzemowej najbardziej narażone są osoby, których praca wiąże się z:

• budową tuneli, drążeniem szybów i chodników w kopalniach,
• pozyskiwaniem kamienia metodą odkrywkową,
• przemysłem hutniczym,
• szlifowaniem kamienia (np. przy tworzeniu pomników lub płyt nagrobkowych),
• produkcją ceramiki, porcelany, szkła.

Objawy pylicy krzemowej płuc

Objawy krzemicy płuc zwykle pojawiają się dopiero po 10-20 latach pracy narażającej na wdychanie pyłu krzemionkowego, choć odnotowuje się także przypadki osób z symptomami pylicy krzemowej rozwijającymi się już po kilku latach, a nawet miesiącach od pierwszej ekspozycji na ten czynnik.

W początkowych stadiach krzemicy płuc u pacjenta można zaobserwować łagodne dolegliwości w postaci kaszlu, duszności oraz uczucia osłabienia i zmęczenia. W zaawansowanych stadiach choroby objawy stają się bardzo nasilone i utrudniają wykonywanie nawet najprostszych czynności wymagających wysiłku fizycznego. Dodatkowo mogą pojawić się wtedy inne symptomy, takie jak nocne poty, obrzęki nóg, czy niebieskawe zabarwienie ust.

Jak rozpoznać pylicę krzemową płuc?

Diagnostyka i ocena zaawansowania pylicy krzemowej płuc opiera się na wywiadzie medycznym z pacjentem oraz badaniach, w tym najczęściej:

• testach obrazowych – rentgenie klatki piersiowej lub tomografii komputerowej,
• badaniach funkcji płuc – zwykle spirometrii.

Czy pylica płuc jest wyleczalna?

Nie opracowano dotychczas skutecznego sposobu na wyleczenie pylicy płuc. Pacjentom z potwierdzeniem schorzenia zaleca się, by unikali dalszej ekspozycji na pył krzemionkowy poprzez zmianę zawodu lub zastosowanie skutecznej ochrony przed wdychaniem cząsteczek krzemu (kontynuowanie narażenia na pył krzemionkowy może prowadzić do znacznie szybszej progresji zmian chorobowych). Bardzo ważne jest również zaprzestanie palenia tytoniu, ponieważ dym papierosowy nasila uszkodzenia płuc.

U osób z krzemicą można zastosować leki rozszerzające oskrzela (ułatwiające oddychanie) oraz tlenoterapię. Pacjentom rekomenduje się wykonywanie szczepienia na grypę oraz przeciwko infekcji pneumokokowej – są oni narażeni na rozwój tych chorób w większym stopniu niż ogólna populacja. W bardzo nielicznych przypadkach rekomendowaną opcję terapii stanowi przeszczepienie płuc.

U osób z pylicą krzemową zwiększa się ryzyko gruźlicy, nadciśnienia płucnego, niewydolności serca, chorób nerek, a także nowotworów płuc. Pacjenci powinni być pod kontrolą lekarza oraz konsultować się ze specjalistą w przypadku wystąpienia nowych objawów chorobowych.

Zapobieganie pylicy krzemowej płuc

Pylica krzemowa jest schorzeniem, któremu można skutecznie zapobiegać. Po stronie pracodawcy leży stosowanie się do obowiązujących zasad związanych ze zmniejszaniem ekspozycji na pył krzemionkowy oraz zapewnienie zatrudnianym osobom ochrony osobistej w postaci półmaski przeciwpyłowej.

W grupach zawodowych narażonych na wystąpienie choroby ważne jest również regularne wykonywanie kontrolnych badań lekarskich.

Bibliografia:

1. American Lung Association (2020) Silicosis.
2. Milka M., Adigun R., Bhutta B. S. (2021) Silicosis, StatPearls.
3. National Health Services (2021) Silicosis.
4. DeLight N., Sachs H. (2020) Pneumoconiosis.