Rak odbytu – czynniki ryzyka. Jakie objawy należy uznać za alarmujące?

Rak brzegu odbytu lub rak kanału odbytu to nowotwór lokalizujący się na samym końcu przewodu pokarmowego i należy do najpoważniejszych chorób odbytu. Najczęstszymi objawami raka odbytu jest krwawienie oraz obecność guza, który zwykle jest wyczuwalny podczas badania per rectum w gabinecie lekarskim.

Leczenie raka odbytu jest leczeniem wieloczynnikowym, wykorzystującym chirurgię i radiochemioterapię. Rokowanie w nowotworach odbytu zależy od podtypu histologicznego, zaawansowania zmiany oraz odpowiedzi na leczenie. Im szybsze rozpoznanie raka odbytu, tym istnieją większe szanse na wyleczenie.

Rak odbytu – przyczyny i rodzaje

Rak odbytu to określenie obejmujące dwie różne jednostki chorobowe, różniące się lokalizacją:

• rak kanału odbytu – występujący pomiędzy ujściem zewnętrznym odbytu a bliższym końcem kanału odbytu,
• rak brzegu odbytu – lokalizuje się w skórze do 5 cm od ujścia odbytu.

Czynniki predysponujące do rozwinięcia się raka odbytu to: wiek, kłykciny kończyste w okolicy odbytu, przetoki, szczeliny, zakażenie wirusem HSV, analne stosunki płciowe, rak szyjki macicy w wywiadzie, przewlekłe osłabienie odporności.

Najczęstszym typem histologicznym nowotworu odbytu jest rak płaskonabłonkowy odbytu. Czerniak odbytu to co 10. nowotwór dotyczący tego obszaru, natomiast gruczolak odbytu stwierdzany jest obecnie niezmiernie rzadko.

Rak odbytu – objawy

Objawy raka odbytu pojawiają się w późnym jego stadium i nie są specyficzne dla nowotworu. Zależą od zaawansowania zmiany oraz umiejscowienia. Objawy raka jelita grubego i raka odbytu są podobne, dlatego wielokrotnie po ich ocenie nie można postawić rozpoznania.

Najbardziej charakterystyczne objawy raka odbytu:

• krwawienie z odbytu,
• świąd w okolicy odbytu,
• ból i uczucie przeszkadzania w pozycji siedzącej,
• widoczny lub wyczuwalny wrzodziejący guz,
• zmiana rytmu wypróżnień,
• nietrzymanie kału,
• wydzielina śluzowa z odbytu.

Czasami pierwszym objawem może być wyczucie przez pacjenta powiększonych, twardych węzłów chłonnych pachwin, co świadczy o obecności przerzutów i znacznym zaawansowaniu choroby.

Jak wygląda rak odbytu? Niektóre zmiany nie są widoczne podczas oglądania, inne są widoczne w postaci pogrubienia błony śluzowej, które jest nieregularne, z zaczerwienieniem i obecnością odczynu zapalnego. Nowotwór brzegu odbytu zwykle przyjmuje formę owrzodzenia, szczeliny lub nieregularnego pogrubienia skóry.

Rak odbytu a hemoroidy. Nowotwór odbytu może imitować inne choroby odbytu, takie jak żylaki (hemoroidy), szczeliny i przetoki odbytu, dlatego w każdym przypadku zauważenia niepokojących objawów należy zachować czujność, zgłosić się do lekarza w celu podjęcia diagnostyki i wykonać odpowiednie badania.

Rak odbytu – leczenie

W przypadku występowania objawów lekarz podczas wizyty wykona badanie per rectum – przez odbyt, dzięki któremu możliwe będzie wyczucie guza. Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie wyniku badania histologicznego z wycinka pobranego z guza i na jego podstawie przystępuje do planowania terapii. Leczenie raka odbytu jest wielokierunkowe. Podstawą leczenia raka kanału odbytu (płaskonabłonkowego) jest jednoczasowa radiochemioterapia. W przypadku gruczolakoraka wykonuje się wycięcie guza wraz z amputacją odbytnicy i radioterapią.

W przypadku raka brzegu odbytu stosuje się leczenie chirurgiczne (wycięcie guza z marginesem 4 cm) lub radiochemioterapię. Kiedy istnieje duże prawdopodobieństwo uszkodzenia zwieraczy odbytu podczas zabiegu, może być konieczne zrezygnowanie z operacji.

W przypadku występowania przerzutów stosuje się zwykle chemioterapię paliatywną, mającą na celu łagodzenie objawów.

Rak odbytu – rokowania

Jak powszechnie wiadomo, im szybciej wykryty guz, tym lepsze rokowanie choroby. Odpowiednio szybko zastosowane leczenie zwiększa prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia. Rokowanie w raku odbytu zależy od zaawansowania nowotworu, które ocenia się w skali TNM, w której określa się zaawansowanie miejscowe nowotworu, obecność przerzutów do węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych. Zależy ono również od typu histologicznego nowotworu. Rokowanie należy każdorazowo oceniać indywidualnie dla danego pacjenta.

Po zastosowanym leczeniu konieczne jest monitorowanie stanu zdrowia. Kontrola powinna obejmować ocenę kanału odbytu i węzłów chłonnych. Po radiochemioterapii możliwe jest wyczuwanie guza resztkowego, którego należy obserwować z jeszcze większą czujnością.

W wyniku leczenia radykalnego możliwe jest powstanie zaburzeń funkcji zwieraczy, jednak u większości osób ich funkcja pozostaje sprawna. Radiochemioterapia jest skuteczna w 75%.

Nawroty miejscowe choroby wymagają radykalnej operacji, natomiast nawroty odległe (w innych narządach) leczenia chemioterapią.