Tomografia komputerowa jamy brzusznej – ile trwa, kontrast

Tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej to nowoczesna metoda diagnostyczna oparta na działaniu promieni rentgenowskich. Badanie obrazowe stosuje się w celu wykrycia zmian nowotworowych w obrębie narządów jamy brzusznej, krwawień z przewodu pokarmowego oraz po urazach brzucha. Jak przygotować się do tomografii komputerowej jamy brzusznej, ile trwa i jak przebiega badanie?

Co to jest tomografia komputerowa jamy brzusznej?

Tomografia komputerowa (TK) to bezinwazyjna i bezbolesna metoda obrazowania części ciała i narządów, w której wykorzystuje się jonizujące promieniowanie rentgenowskie. Ze względu na potencjalne zagrożenie dla zdrowia wynikające z nadmiernej ekspozycji na promieniowanie, badanie wykonuje się jedynie w przypadku racjonalnych wskazań medycznych oraz na podstawie skierowania.

Tomografia komputerowa jamy brzusznej pozwala na ocenę nerek, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, wątroby i trzustki. Na badaniu TK widać również jelita. Podczas badania u niektórych osób podaje się środek kontrastowy, który poprawia widoczność struktur.

Cena tomografii komputerowej jamy brzusznej nie jest niska. Za badanie zapłacimy około 300-400 zł. TK jamy brzusznej i miednicy to koszt ok. 500 zł. Z kolei cena tomografii komputerowej z kontrastem jest wyższa o około 100 złotych w porównaniu do badania bez użycia środka kontrastowego. Tomografię komputerową można także wykonać bezpłatnie w ramach NFZ, ale czas oczekiwania jest bardzo długi – zwykle na badanie musimy poczekać mniej więcej rok.

Co wykrywa TK jamy brzusznej? Wskazania do badania

Tomografię komputerową jamy brzusznej wykonuje się przy podejrzeniu nieprawidłowości w pracy narządów, jeśli inne metody diagnostyczne były niewystarczające do postawienia diagnozy. Za pomocą TK potwierdza się rozpoznanie oraz przeprowadza diagnostykę różnicową nowotworów pierwotnych i wtórnych oraz bada rozległość nacieków zapalnych i nowotworowych w obrębie ścian żołądka, jelita cienkiego i grubego i nadnerczy. Wskazaniem do TK są także krwawienia lub niedrożność przewodu pokarmowego oraz urazy jamy brzusznej.

Tomografia komputerowa jamy brzusznej – przeciwwskazania

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania TK jest ciąża (badanie może zostać wykonane tylko w uzasadnionych przypadkach w danym trymestrze ciąży). Badania nie wykonuje się u dzieci poniżej 10 roku życia, chyba że inne metody diagnostyczne okazały się nieskuteczne. Jodowe środki cieniujące nie mogą być podawane u osób z uczuleniem na jod, wolem toksycznym tarczycy i ostrym krwotokiem śródmózgowym.

Tomografia komputerowa jamy brzusznej – przygotowanie

Aby dobrze przygotować się do tomografii komputerowej jamy brzusznej należy zastosować się do poniższych rad:

• jeśli chory przyjmuje leki, dwa dni przed badaniem należy odstawić niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz skonsultować z lekarzem możliwość odstawienia doustnych leków przeciwcukrzycowych z grupy biguanidów;
• dwa dni przed badaniem należy unikać pokarmów wzdymających i zawierających błonnik (surowych warzyw i owoców, otrębów, kaszy i ciemnego pieczywa), gazowanych i słodzonych napojów oraz słodyczy; dzień przed badaniem pacjent powinien zjeść lekkostrawną kolację oraz wypić litr wody niegazowanej;
• 2-4 godziny przed badaniem konieczne jest wypicie 1 litra wody niegazowanej; dzięki temu zmniejsza się ryzyko uszkodzenia nerek i możliwa jest lepsza ocena jelit;
• na badanie należy zgłosić się z poprzednimi wynikami badań obrazowych – USG lub TK (jeśli były wykonywane) oraz aktualnym wynikiem badania kreatyniny lub GFR (u osób z obciążającym wywiadem chorobowym w kierunku niewydolności nerek) i TSH (jeśli pacjent posiada choroby tarczycy). Badania kreatyniny oraz TSH powinny być wykonane maksymalnie do 30 dni przed tomografią;
• na badanie należy przyjść na czczo.

Jeśli tomografia komputerowa jamy brzusznej będzie wykonane z kontrastem, trzydzieści minut przed badaniem podaje się w formie dożylnej lub doustnej środek kontrastujący, czyli substancję na bazie jodu, barytu lub siarczanu barytu.

Przebieg badania TK jamy brzusznej

Na badanie należy przyjść w luźnym stroju bez metalowych elementów (guzików, suwaków, pasków, klamer). W innym przypadku badany może zostać poproszony o rozebranie się. Następnie pacjent kładzie się na stole, który wjeżdża do środka aparatu i skanuje jamę brzuszną za pomocą wiązki promieniowania rtg. Badany musi leżeć nieruchomo – jest to warunek konieczny, aby obrazy wykonane przez tomograf były ostre i możliwe do oceny przez radiologa. Podczas badania personel medyczny znajduje się w innym pomieszczeniu, ale ma stały kontakt głosowy z pacjentem, któremu może przekazywać polecenia.

Tomografia komputerowa trwa od 10 do 30 minut, a wraz z czynnościami służącymi do przygotowania – około 2 godzin. Jeśli pacjentowi został podany dożylnie środek cieniujący, pozostaje on na obserwacji do 30 minut po zakończeniu badaniu.

Tomografia komputerowa z kontrastem – skutki uboczne

Obecnie stosowane środki kontrastowe cechuje bardzo niskie ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych, jednak skutki uboczne podania kontrastu mogą się zdarzyć. Najczęściej obserwuje się:

• nudności i wymioty
• metaliczny posmak w ustach
• szum w uszach
• parcie na pęcherz moczowy
• ból
• uczucie ciepła.

Objawy są przejściowe i zwykle ustępują w ciągu godziny od podania kontrastu. Czasem może dojść do reakcji opóźnionej, w której objawy pojawiają się po kilku godzinach lub kilku dniach od zabiegu.

Bibliografia:

1. „Tomografia komputerowa – badanie bez lub ze środkiem kontrastowym. Informacja dla pacjenta”, Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji.
2. Caraiani C., Yi D., Petresc B., Dietrich C., „Indications for abdominal imaging: When and what to choose?”, J. Ultrason vol. 20, s. 43–54, 2020.
3. Głodek A., „Znaczenie tomografii komputerowej w diagnostyce nowotworów wątroby”, vol. 14, no. 3, 2017.