Czym są kłykciny kończyste? Przyczyny, objawy, leczenie

Kłykciny kończyste są jedną z najczęściej występujących chorób przenoszonych drogą płciową. Wywołuje je wirus brodawczaka ludzkiego, a do zakażenia dochodzi najczęściej w trakcie stosunku seksualnego. Objawem choroby są zmiany skórne w okolicy narządów intymnych. Nieleczone brodawki weneryczne prowadzą do poważnych komplikacji zdrowotnych.

Co to są kłykciny kończyste? 

Kłykciny kończyste (ang. genital warts, łac. condylomata acuminata), znane również jako brodawki płciowe lub brodawki weneryczne, to choroba weneryczna wywołana przez zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus). Obecnie znanych jest około 100 różnych rodzajów tego wirusa, które odpowiedzialne są za powstawanie kurzajek na dłoniach i stopach, kłykcin płaskich, zmian na narządach płciowych (tzw. kłykcin kończystych) oraz nowotworów złośliwych, w szczególności raka szyjki macicy i raka prącia.  

Szacuje się, że nawet 50% populacji w ciągu swojego życia przechodzi zakażenie wirusem HPV. Najczęściej chorują osoby w wieku 20-39 lat. Kłykciny kończyste stwierdza się u 1% osób aktywnych seksualnie. 

Przyczyny powstawania kłykcin kończystych 

 Przyczyną kłykcin kończystych jest wirus HPV typu 6, 11, a niekiedy także typu 2, który wnika do wnętrza organizmu przez błony śluzowe. Zakażenie wirusem typu 6 i 11 nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem karcenogenezy, jednak u niektórych chorych występuje współistniejąca infekcja wirusami onkogennymi typu 16, 18, 31–35, 39, 42, 51–54. Do zakażenia HPV dochodzi najczęściej w trakcie stosunku seksualnego pochwowego, analnego i oralnego z osobą, która jest nosicielem.  

Możliwe jest także zakażenie kłykcinami kończystymi bez stosunku seksualnego. Zdarza się, że patogen wnika przez podrażniony naskórek przy bezpośrednim kontakcie z kurzajką innej części ciała (np. dłoni), poprzez używanie tych samych przedmiotów do higieny intymnej lub w trakcie porodu.

Czynniki zwiększające ryzyko kłykcin kończystych

Do czynników ryzyka kłykcin kończystych należą: 

• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego; 
• stosunki płciowe z wieloma partnerami; 
• brak prezerwatywy podczas stosunku; 
• partnerzy seksualni należący do grup ryzyka; 
• brak odpowiedniej higieny okolic intymnych; 
• długotrwała antykoncepcja hormonalna; 
• wielorództwo. 

Jak wyglądają kłykciny kończyste?

Kłykciny kończyste objawiają się pod postacią zmian skórnych, które w zależności od stadium przyjmują postać: zgrubień naskórka, brodawek, wyrośli grudkowo-guzkowych lub kalafiorowatych wykwitów. Mają jasnoróżowy, łososiowy lub brunatny kolor. Występują pojedynczo lub zlewają się w większe skupiska. Osiągają wysokość do 10 mm i mają nierówną, matową powierzchnię z nitkowatymi wypustkami. Podział kłykcin kończystych obejmuje: brodawki ostrokończyste, brodawki grudkowe oraz wykwity plamiste. 

Gdzie występują kłykciny kończyste? Zazwyczaj pojawiają się w miejscach, w których podczas stosunku seksualnego dochodzi do mikrourazów naskórka. U mężczyzn kłykciny kończyste występują najczęściej w: okolica żołędzi prącia, na wewnętrznej blaszce napletka, rowku zażołędnym, wędzidełku, ujściu cewki moczowej, okolicy odbytu, mosznie, kroczu, a niekiedy także pachwinie.

U kobiet kłykciny kończyste zwykle spotyka się na: 

• wargach sromowych większych i mniejszych (kłykciny kończyste sromu); 
• w okolicach łechtaczki; 
• w przedsionku pochwy, na ścianach pochwy i w ujściu pochwy; 
• w okolicy ujścia cewki moczowej; 
• w błonie śluzowej części pochwowej szyjki macicy; 
• w odbycie. 

W rzadkich przypadkach brodawki weneryczne pojawiają się na błonie śluzowej jamy ustnej i gardła. Kłykciny kończyste na języku, wargach i w krtani powstają w wyniku stosunków orogenitalnych lub z powodu samozakażenia. 

Jakie są objawy kłykcin kończystych?

W wielu przypadkach zakażenie HPV przebiega bezobjawowo, a symptomy ujawniają się w momencie osłabionej odporności, po przebytych infekcjach lub w ciąży. Pierwsze objawy brodawek płciowych pojawiają się zwykle między 6 tygodniem a 3 miesiącem od momentu współżycia z nosicielem wirusa. W początkowym stadium kłykciny kończyste u kobiet i mężczyzn mają postać zgrubień naskórka oraz białych lub jasnoróżowych grudek w okolicy narządów intymnych. Są one niewielkich rozmiarów, zwykle mają średnicę kilku milimetrów, jednak mogą łączyć się w większe grupy. 

W miarę upływu czasu zmiany skórne rozrastają się i przybierają postać wykwitów, które swoją strukturą przypominają kalafiora. Mogą być dużych rozmiarów i obejmować całą okolicę krocza lub odbytu. Ich powiększaniu się sprzyja ciepłe i wilgotne środowisko miejsc intymnych. Kłykciny kończyste prącia, odbytu i sromu zazwyczaj nie sprawiają dolegliwości bólowych, może natomiast pojawić się świąd, pieczenie, upławy lub stany zapalne. Czasem kłykciny kończyste w pochwie bolą i swędzą. Na proces rozwijającej się kancerogenezy może wskazywać pojawienie się krwawień, owrzodzeń oraz nieregularnej pigmentacji skóry. 

Kłykciny kończyste a poród naturalny

Kłykciny kończyste w ciąży są przeciwwskazaniem do porodu naturalnego ze względu na duże ryzyko zakażenia noworodka podczas przechodzenia przez kanał rodny, zwłaszcza gdy zmiany znajdują się w pochwie. Z tego powodu możliwe są powikłania niebezpieczne dla zdrowia dziecka. Ostateczną decyzję podejmuje lekarz prowadzący po dokładnym badaniu.

Diagnostyka kłykcin kończystych

Diagnostyka kłykcin kończystych opiera się na badaniu przedmiotowym pacjenta, w którym stwierdza się charakterystyczne zmiany skórne w okolicach narządów płciowych, pachwin lub odbytu. Badanie ginekologiczne obejmuje ocenę sromu, pochwy i szyjki macicy. Chory powinien również odbyć konsultacje z dermatologiem i wenerologiem. Wizyta dermatologiczno-wenerologiczna nie wymaga skierowania od lekarza pierwszego kontaktu. 

Ponadto podczas diagnostyki choroby wykonuje się rektoskopię, czyli badanie endoskopowe odbytnicy. Niekiedy u kobiet zleca się kolposkopię polegającą na wziernikowaniu macicy. Jeśli istnieje podejrzenie zmian o charakterze nowotworowym, zalecanymi badaniami są biopsja i badanie histopatologiczne. 

Badania wirusologiczne nie są rekomendowane, ponieważ ich wynik nie ma wpływu na wybór leczenia. Wątpliwości budzi również wykonywanie testu z kwasem octowym, który polega na aplikacji 3-5% roztworu kwasu octowego na zmiany skórne, w wyniku czego dochodzi do ich zbielenia. Badanie to nie jest swoiste dla zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego, dlatego nie powinno być stosowane jako badanie diagnostyczne. 

Leczenie kłykcin kończystych

Leczenie kłykcin kończystych polega na terapii farmakologicznej lub chirurgicznej. U niektórych chorych zakażenie wirusem HPV ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy lub w okresie do dwóch lat. Jeśli tak się nie stanie, zakażenie przechodzi w stan przewlekły.   

Leczenie zachowawcze 

Leczenie domowe kłykcin kończystych opiera się na stosowaniu leków pod postacią maści i kremów. Są one dostępne na receptę, dlatego muszą zostać przepisane przez lekarza. W preparatach wykorzystuje się wyciąg z roślin iglastych i berberysowatych, który działa na komórki antymimotycznie; modulatory odpowiedzi immunologicznej stymulujące wytwarzanie cytokin prozapalnych oraz wyciągi z zielonej herbaty bogate w katechiny o działaniu przeciwwirusowym i przeciwnowotworowym. 

Leczenie zabiegowe 

Usuwanie kłykcin kończystych przeprowadza się w przypadku rozległych zmian, nawrotów choroby lub braku reakcji na leki. Zmiany skórne wycina się klasycznie za pomocą skalpela lub stosując małoinwazyjne metody. Pierwszą z nich jest krioterapia polegająca na zastosowaniu ciekłego azotu, którym zamraża się zmiany skórne. Z tego typu terapii mogą korzystać również kobiety w ciąży. Drugą stosowaną metodą jest laseroterapia przy użyciu laserów dwutlenkowo-węglowych i erbowo-yagowych. Ponadto chorym aplikuje się kwas trójchlorooctowy wywołujący miejscową martwicę tkanek. 

Leczenie chirurgiczne jest najbardziej skuteczną metodą, której skuteczność wynosi 89-100% skuteczności. Zmiany skórne eliminuje się metodą łyżeczkowania, usuwa chirurgicznie lub elektrochirurgicznie. Znieczulenie ogólne podawane jest jedynie w wyjątkowych przypadkach. Po zakończeniu leczenia pacjenci powinni udawać się na badania kontrolne co 4 tygodnie przez wiele kolejnych miesięcy. 

Jak zapobiegać wystąpieniu kłykcin kończystych

Działaniem profilaktycznym, które chroni przed zachorowaniem na kłykciny kończyste jest stosowanie prezerwatyw oraz dbanie o higienę rąk. Przed i po skorzystaniu z toalety należy myć ręce, ponieważ wirus może przenosić się na dłoniach po kontakcie z zakażoną osobą lub zanieczyszczonymi przedmiotami (ręczniki, gąbki do mycia), stwarzając ryzyko wystąpienia kłykcin kończystych na narządach płciowych. Warto pamiętać o tym, aby powstrzymać się od wpółżycia do czasu wyleczenia kłykcin kończystych. Stosunek seksualny może prowadzić do powiększenia zmian skórnych i ich rozprzestrzenienia się.

Dostępna jest również szczepionka przeciwko wirusowi HPV. Najwyższą skuteczność wykazuje w grupie dziewcząt i kobiet przed inicjacją seksualną. W Polsce dostępne są szczepionki 2-, 4- i 9-walentne. Szczepienia nie są finansowane z budżetu Ministra Zdrowia, jednakże samorządy niektórych miast, gmin i powiatów realizują bezpłatne programy szczepień przeciw HPV. 

Aktualizacja: Patrycja Nawojowska

Bibliografia: