Współuzależnienie… nie tylko od alkoholu – jak sobie radzić z różnymi rodzajami uzależnień?

Współuzależnienie to stan, w którym dochodzi do „przejęcia” doświadczenia osoby uzależnionej. Bliscy osób uzależnionych od alkoholu, narkotyków, hazardu podporządkowują swoje życie osobie chorej i wspólnie z nią przeżywają karuzelę emocji. Zjawisko to wiąże się z reguły z ogromnym cierpieniem i stresem osoby współuzależnionej, która jednak bardzo często nie uświadamia sobie do końca swojej sytuacji.

Współuzależnienie bardzo dobrze pokazuje, że nałóg dotyka nie tylko osobę uzależnioną, ale właściwie całe jej najbliższe środowisko. Na współuzależnienie szczególnie narażeni są partnerzy, rodzice, dzieci. To oni, starając się pomóc drugiej osobie, podporządkowują jej swoje życie, choć w większości przypadków nie prowadzi to wcale do poprawy sytuacji, w której znalazł się uzależniony.

Na czym polega współuzależnienie?

Współuzależnienie polega na nieświadomym przejęciu odpowiedzialności za osobę uzależnioną. Osoba współuzależniona żyje w poczuciu odpowiedzialności za nałóg i konieczności jego kontroli. Pozornie poczucie to miałoby pomóc uzależnionemu w wyjściu z nałogu, w praktyce jednak najczęściej ułatwia trwanie w chorobie.

Współuzależnienie od alkoholu, mimo że najczęściej wiązane z problemem współuzależnienia, nie jest jego jedyną formą. Właściwie problem ten dotyka bliskich osób uzależnionych od wszystkich typów nałogów: alkoholu, narkotyków, innych używek, hazardu czy seksu. Chodzi tutaj przede wszystkim o podporządkowanie życia osobie uzależnionej. Bliscy takich osób często zaczynają żyć ich życiem, a nie swoim własnym. Dopasowują się do życia „w nałogu” i „z nałogiem”. Dostosowują się do rytmu picia, niewłaściwych zachowań, porzucają własne plany i ambicje na rzecz pomocy drugiej osobie. Zachowanie to prowadzi jednak w prostej drodze do rozwoju uzależnienia, sytuacja taka ułatwia bowiem uzależnionemu trwanie w nałogu.

Chodzi tutaj w dużej mierze o współuzależnienie emocjonalne, uznawane za naturalne podporządkowanie się drugiej osobie, nieprawidłowe przystosowanie się do niezdrowej sytuacji. Z jednej strony współuzależnienie generuje sytuację permanentnego stresu, z drugiej – utrwala ją.

Współuzależnienie – jak sobie pomóc?

Współuzależnienie od alkoholika czy innej osoby uzależnionej wiąże się najczęściej z silną reakcją emocjonalną łączącą te dwie osoby. Istotne znaczenie ma również poczucie odpowiedzialności za rodzinę, wspólny związek, majątek, zobowiązania. Aby osoba współuzależniona mogła pozwolić sobie pomóc, musi najpierw zdać sobie sprawę z sytuacji, w której funkcjonuje. Współuzależnienie generuje bowiem sytuację, w której bliscy alkoholika lub narkomana funkcjonują tak jak on: między euforią, lękiem i depresją. W takim przypadku bardzo trudno o autoanalizę, osiągnięcie odpowiedniego dystansu do zaistniałej sytuacji. Z tego też powodu tak istotną rolę odgrywa terapia współuzależnienia. Pozwala ona dostrzec emocjonalne, zaburzone w tym przypadku, połączenie z drugim człowiekiem. Terapeuta pozwala zauważyć i nazwać nadmierne wyczulenie na potrzeby i oczekiwania osoby uzależnionej, kontrolowanie jej, usprawiedliwianie, wspólne „zacieranie śladów” uzależnienia. Bez tego otwarcia się na próbę zdystansowanego opisu sytuacji, w której znajduje się osoba współuzależniona, właściwie nie ma ona szans na przerwanie tej niezdrowej sytuacji.

Współuzależnienie – leczenie

Leczenie współuzależnienia w dużej mierze polega na terapii współuzależnień. Pomoc taką można uzyskać w specjalnych placówkach leczenia uzależnień. Kluczowe jest jednak uświadomienie sobie samego problemu. Dopiero po tym etapie może przyjść kolejny, czyli pogodzenie się ze świadomością, że osoba współuzależniona nie ma wpływu na nałóg bliskiej osoby. Terapia współuzależnień to nie tylko nauka stawiania granic osobie z nałogiem, otwartego mówienia o dotykającym ją problemie. To także nauka akceptacji samego siebie i prawa do samorozwoju oraz życia własnym życiem.

Terapia współuzależnień opiera się w dużej mierze na psychoterapii. Zdarzają się jednak przypadki, w których konieczne jest włączenie farmakoterapii. Korzysta się w niej najczęściej w przypadku występowania dolegliwości somatycznych.

Jak wyleczyć się z współuzależnienia?

Leczenie współuzależnienia polega nie tylko na uświadomieniu sobie patologicznej sytuacji, w jakiej tkwi osoba z bliskiego otoczenia uzależnionego. To także budowanie wiedzy o własnych przekonaniach, nieuświadomionych skłonnościach do funkcjonowania w relacji współuzależnienia. Warto zdawać sobie sprawę, że we współuzależnieniu istotną rolę odgrywają pewne predyspozycje osobowościowe. Do współuzależnienia szczególnie skłonne są osoby, które:

• doznały deficytu uczuć w dzieciństwie,
• wychowały się w rodzinach dysfunkcyjnych,
• wychowano w przekonaniu konieczności poświęcenia się dla partnera,
• mają zaniżoną samoocenę,
• boją się zmian,
• są niedojrzałe emocjonalnie.

Nad tymi cechami osobowości można pracować, rozwijać poczucie własnej wartości. Można nauczyć się stawiania sobie nowych celów, wykraczających poza podporządkowanie się drugiej osobie. Uświadomienie sobie własnych predyspozycji do wikłania się w tego typu relacje jest ogromnie ważnym elementem w terapii uzależnień, ponieważ pozwala osobie współuzależnionej dostrzec w całej sytuacji samą siebie.