Zapalenie tarczycy – objawy, podłoże choroby, leczenie

Zapalenie tarczycy to jednostka chorobowa, która może stanowić objaw rozmaitych schorzeń. Najczęściej jest kojarzona z powszechną, autoimmunologiczną chorobą Hashimoto, jednak czy słusznie? Jakie inne choroby mogą być przyczyną zapalenia tarczycy? Które objawy powinny być szczególnie niepokojące? Jak wygląda diagnoza oraz leczenie?

Zapalenie tarczycy – przyczyny 

Mówiąc o zapaleniu tarczycy, należy dokonać przede wszystkim klasyfikacji według przebiegu klinicznego. Wyróżniamy: 

• ostre zapalenie tarczycy; 
• podostre zapalenie tarczycy; 
• przewlekłe zapalenie tarczycy. 

I chociaż stan zapalny zazwyczaj kojarzy się z infekcją bakteryjną czy wirusową, w przypadku zapalenia tarczycy taka etiologia jest zdecydowanie rzadsza. Częściej można spotkać się z zapaleniem tarczycy na tle autoimmunologicznym, kiedy to organizm produkuje swoiste przeciwciała atakujące gruczoł tarczycowy, niszcząc go – przykładem takiej sytuacji jest choroba Hashimoto. To właśnie na zapalenie tarczycy na tle choroby Hashimoto, jako kobieta, jesteś szczególnie narażona.

Choroba Hashimoto 

Choroba Hashimoto (przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) jest stosunkowo często rozpoznawanym schorzeniem tarczycy na tle autoimmunologicznym. Polega na tym, że organizm zaczyna produkować przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie i tyreoperoksydazie, które występują w tarczycy. Przekłada się to na rozwój stanu zapalnego w obrębie tarczycy i postępującymi naciekami limfocytarnymi w obrębie tego narządu.

Jak rozpoznać chorobę Hashimoto? 

Możesz podejrzewać chorobę Hashmoto, kiedy wystąpią u Ciebie takie objawy jak:

• przyrost masy ciała; 
• osłabienie; 
• męczliwość; 
• suche, łamliwe włosy; 
• zaparcia; 
• obrzęki; 
• zaburzenia miesiączkowania; 
• problemy z koncentracją uwagi. 

Jeżeli zaobserwujesz u siebie takie symptomy, powinnaś zdecydować się na badanie poziomu hormonu tarczycy – w niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do wzrostu poziomu TSH oraz spadku wolnych hormonów we krwi – fT4 i fT3. W przypadku omawianego schorzenia oznacza się również we krwi przeciwciała anty-TPO i anty-Tg, co pozwala na rozpoznanie autoimmunologicznego tła zapalenia tarczycy.

Poporodowe zapalenie tarczycy 

Wariantem choroby Hashimoto jest ciche zapalenie tarczycy. Choroba ta pojawia się samoistnie w ciągu roku po porodzie bądź poronieniu. Jeśli cierpisz na Hashimoto bądź cukrzycę typu 1, ryzyko wystąpienia poporodowego zapalenia tarczycy jest u Ciebie zdecydowanie większe. Ma ono najczęściej przebieg samoograniczający się, jednak w niektórych przypadkach, poza wyrównywaniem poziomu hormonów tarczycy konieczne jest włączenie do leczenia steroidów.

Inne przyczyny przewlekłego zapalenia tarczycy 

Wśród innych przyczyn przewlekłego zapalenia tarczycy wymienia się: 

• chorobę Riedla – włókniejące zapalenie tarczycy, które jest rzadkim schorzeniem polegającym na stopniowym włóknieniu narządu i tkanek otaczających. Pojawia się z czasem duszność oraz inne objawy wynikające z nacieczenia tkanek sąsiadujących; 
• przewlekłe zapalenie tarczycy indukowane lekami – najczęściej do takiego stanu prowadzi interferon alfa i amiodaron. Interferon alfa może u osób predysponowanych genetycznie doprowadzić do autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Amiodaron zawiera jod, co z kolei może wpłynąć na nadmierne zużycie jodu jako substratu dla hormonów tarczycy i rozwoju nadczynności tarczycy.

Ostre zapalenie tarczycy

Ostre zapalenie tarczycy może mieć bakteryjne lub niebakteryjne podłoże. Ostre zapalenie bakteryjne wynika z migracji czynników zakaźnych drogą krwiopochodną z tkanek sąsiadujących. Objawy to gorączka, obrzęk tarczycy, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych i powstanie ropnia. W leczeniu stosuje się antybiotyki. Niebakteryjne ostre zapalenie tarczycy może mieć natomiast następujące przyczyny: 

• mikrourazy tarczycy; 
• polekowe ostre zapalenie tarczycy (m.in. wpływ amiodaronu, soli litu); 
• leczenie radiojodem.

Podostre zapalenie tarczycy 

Na tle wirusowym może dojść do granulocytowego (olbrzymiokomórkowego) zapalenia tarczycy określanego chorobą de Quervaina. Za takie zapalenie odpowiedzialne są wirusy: 

• grypy; 
• świnki;  
• odry; 
• EBV; 
• SARS-CoV-2; 
• Coxackie. 

W pierwszej fazie choroby dominuje destrukcja tarczycy z gorączką, obrzękiem oraz uwolnieniem hormonów tarczycy. Następnie samoistnie dochodzi do normalizacji poziomu hormonów. Naturalnie obserwuje się przejściowo niewielką niedoczynność, która następnie ponownie samoistnie ulega normalizacji. W postaci bezbólowej i skąpoobjawowej konieczne jest różnicowanie podostrego zapalenia tarczycy ze zmianami nowotworowymi w obrębie tego gruczołu.

Przebieg zapalenia tarczycy – czy zawsze oznacza niedoczynność? 

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy jest kojarzone przede wszystkim z niedoczynnością tarczycy. Oczywiście zawsze na pewnym etapie dochodzi do rozwoju niedoczynności tarczycy, ponieważ poprzez postępujące zapalenie dochodzi do zniszczenia czynnego miąższu narządu.  

W początkowej fazie poziom hormonów tarczycy może być jednak przez długi czas prawidłowy, nie powodując widocznych zmian w zakresie gospodarki hormonalnej. Ponadto zdarza się, że na początku fazy destrukcyjnej dochodzi do niszczenia komórek tarczycy i nagłego wyrzutu nagromadzonych w gruczole hormonów. Łączy się to z przejściowym wzrostem poziomu hormonów tarczycy (nadczynność tarczycy), która jednak ulega szybkiej, samoistnej normalizacji. 

Choroba Hashimoto może również przebiegać jako powiększenie (wole) tarczycy. Wtedy dochodzi jedynie do stopniowego rozwoju niedoczynności tarczycy bez fazy nadmiaru hormonów. Z kolei poporodowe zapalenie tarczycy czy podostre zapalenie tarczycy najczęściej cechuje czterofazowy przebieg: 

1. faza nadczynności tarczycy;
2. faza normalizacji poziomu hormonów tarczycy;
3. faza niedoczynności tarczycy;
4. faza ponownej normalizacji gospodarki hormonalnej.

Zapalenie tarczycy – co dalej? 

Choroba Hashimoto jest powszechna, jednak zaburzenia funkcji tarczycy przekładają się na pogorszenie dobrostanu właściwie całego organizmu. Konieczne są regularne kontrole stężenia hormonów tarczycy i włączenie suplementacji hormonalnej celem uzupełnienia niedoborów. W tym przypadku konieczne jest także stosowanie odpowiedniej diety czy suplementacja cynku oraz selenu – to metody wspomagające leczenie i redukujące uciążliwe dolegliwości. 

W przypadku ostrego zapalenia tarczycy na tle bakteryjnym konieczne jest włączenie odpowiednich antybiotyków. Pozostałe ostre uszkodzenia tarczycy najczęściej mają charakter samoograniczający się. Polekowe uszkodzenie tarczycy przekłada się na konieczność zniwelowania przyczyny tego zapalenia, czyli odstawienie danego leku.  

Podostre zapalenie tarczycy wymaga włączenia m.in. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a włóknienie tarczycy wiąże się z leczeniem steroidami. Najważniejsze przy zapaleniu tarczycy jest kontrolowanie parametrów hormonalnych i ewentualny dobór uzupełniającej hormonoterapii. 

Bibliografia 

1. W. Zgliczyński, Wielka Interna Endokrynologia TOM I, Medical tribune 2020, wyd. II. 
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Duża Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2022. 
3. U. Ambroziak, Choroby tarczycy, Diagnozowanie i leczenie, PZWL, Warszawa 2022.