Antagoniści witaminy K – wskazania, zasady leczenia i dieta

Mianem antagonistów witaminy K (VKA) określa się doustne leki przeciwzakrzepowe. Substancje te zmniejszają ryzyko pojawiania się skrzeplin, dlatego stosuje się je w profilaktyce zakrzepic. Pacjenci leczeni VKA muszą zachować szczególną ostrożność podczas zażywania innych leków, ze względu na możliwe interakcje i zmniejszenie lub zwiększenie efektu terapeutycznego preparatów. Duże znaczenie odgrywa również dieta, w której należy kontrolować ilość spożywanej witaminy K.

Czym są antagoniści witaminy K?

Antagoniści witaminy K (VKA) to grupa leków przeciwzakrzepowych, do której należą pochodne 4-hydroksykumaryny i indan-1,3-dionu, w tym:

• acenokumarol,
• dikumarol,
• fenindion,
• warfaryna,
• fenprokumon,
• etylobiskumacetat,
• klorindion,
• difenadion,
• tioklomarol
• fluindion.

Ich funkcją jest zapobieganie tworzeniu się zakrzepów w jamach serca i naczyniach krwionośnych oraz rozpuszczanie obecnych skrzeplin. Mechanizm działania VKA polega na zmniejszeniu krzepliwości krwi poprzez zahamowanie aktywacji czynników krzepnięcia II, VII, IX, X oraz zmniejszenie wytwarzania białka C i jego kofaktora – białka S. Efekt terapeutyczny leków przeciwzakrzepowych obserwowany jest z dwu lub trzydniowym opóźnieniem, ponieważ antagoniści witaminy K działają jedynie na czynniki krzepnięcia zsyntetyzowane de novo, a nie te obecne już w ustroju.

Dawki leku ustalane są indywidualnie na podstawie wskaźnika INR, czyli wystandaryzowanego współczynnika czasu protrombinowego. Parametr ten określa zdolność krwi do krzepnięcia. W prawidłowych warunkach, u osób zdrowych INR wynosi 0,85–1,15. U osób chorych, przyjmujących leki przeciwzakrzepowe INR powinien znajdować się w zakresie terapeutycznym 2-3.

Jeśli w czasie leczenia INR jest mniejszy niż 2, oznacza to nieprawidłowe przyjmowanie leku lub zbyt mała dawkę leku. INR wyższy niż 4 również wskazuje na niewłaściwe zażywanie leku lub jego nieodpowiednią dawkę. W obydwu przypadkach zalecana jest modyfikacja leczenia. Pacjenci powinni pamiętać o tym, by przyjmować lek raz dziennie, o stałej porze, a w przypadku pominięcia dawki nie podwajać jej przy następnym zażyciu. Częstość pomiarów INR zależy od etapu leczenia. Na początku wskaźnik oznaczany jest co kilka dni, a po jego normalizacji badania wykonuje się coraz rzadziej, raz na tydzień, a następnie co dwa tygodnie. Gdy INR utrzymuje się na stabilnym poziomie, jest badany co trzy lub cztery tygodnie.

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania antagonistów witaminy K

Doustne leki przeciwzakrzepowe wskazane są w:

• leczeniu zaburzeń rytmu serca: napadowym i utrwaleniem migotaniu przedsionków,
• profilaktyce i leczeniu powikłań zakrzepowo-zatorowych: zakrzepicy żył głębokich, zatorowości płucnej,
• trombofilii,
• zakrzepicy tętnic,
• stanie po operacjach wszczepienia sztucznych zastawek serca i protez naczyniowych.

Antagonistów witaminy K nie wolno stosować u chorych ze skazą krwotoczną, padaczką, krwawieniem z dróg pokarmowych i moczowych, nowotworami, niewydolnością i marskością wątroby.

Interakcje doustnych leków przeciwzakrzepowych z innymi lekami

Doustne leki przeciwzakrzepowe wchodzą w interakcje z wieloma innymi lekami i substancjami. Do nasilenia działania antagonistów witaminy K dochodzi pod wpływem stosowania leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych zawierających kwas acetylosaloicylowy i paracetamol, a także niektórych antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych i leków przeciwgrzybiczych. Pacjenci powinni unikać stosowania preparatów z witaminą K, witaminą E, koenzymem Q10 oraz żeń-szeniem, ponieważ substancje te osłabiają działanie VKA. Obniżenie efektu terapeutycznego obserwuje się również w przypadku interakcji z lekami hormonalnymi i antyhistaminowymi.

Antagoniści witaminy K – dieta

Chorzy leczeni doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi powinni ograniczyć spożycie produktów bogatych w witaminę K. Dzięki temu możliwe jest utrzymanie wskaźnika INR na stabilnym poziomie i lepsza kontrola choroby. Najwięcej witaminy K znajduje się w ciemnozielonych warzywach liściastych, w tym w: kapuście, sałacie, brukselce, szpinaku, brokułach, groszku, jarmużu, pietruszce i rukoli. Spożywanie szałwii, dziurawca, rumianku, miłorzębu japońskiego, imbiru, czosnku oraz soku z żurawiny zwiększa efekt terapeutyczny VKA, dlatego należy unikać wymienionych ziół i przypraw. Ograniczeniu powinna również ulec ilość spożywanego alkoholu.

Bibliografia:

1. Raffaele De Caterina i wsp., Vitamin K antagonists in heart disease: Current status and perspectives, Thrombosis and Haemostasis 110(12):1087-1107, December 2013.
2. Andrzej Mital i wsp., Polskie zalecenia dotyczące leczenia antagonistami witaminy K, Journal of Transfusion Medicine 2013, tom 6, nr 2, 41–47.