Dlaczego cytologia to bardzo ważne badanie dla każdej kobiety? 

Cytologia szyjki macicy jest niezwykle istotnym badaniem, które każda kobieta powinna regularnie wykonywać w ramach profilaktyki zdrowotnej. Dzięki niej możliwe jest wykrywanie stanów przednowotworowych oraz nowotworów na długo przed pojawieniem się pierwszych objawów. Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się, w którym dniu cyklu najlepiej wykonać cytologię, jaki rodzaj badania wybrać oraz jak się przygotować. 

Cytologia – co to takiego? 

Cytologia (badanie cytologiczne) to procedura diagnostyczna wykorzystywana głównie do wczesnego wykrywania zmian przednowotworowych i nowotworowych. Jest to jedno z najważniejszych badań przesiewowych, które regularnie wykonywane, znacząco zmniejsza ryzyko rozwinięcia się raka szyjki macicy. Podczas badania cytologicznego, lekarz lub położna wykorzystują szczoteczkę cytologiczną do pobrania komórek z dwóch różnych obszarów:  

• z zewnętrznej powierzchni, czyli tarczy szyjki macicy – stąd pochodzą komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego, 
• z kanału szyjki macicy (z jej wnętrza) – tu pobierane są komórki nabłonka gruczołowego.  

Następnie w laboratorium ocenia się ich stan pod mikroskopem, co pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, nawet na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Zabieg ten jest zazwyczaj bezbolesny, choć niektóre pacjentki mogą odczuwać lekki dyskomfort. Pojawić się może również delikatne plamienie, ustępujące w ciągu kilku godzin po pobraniu. 

Jaki rodzaj cytologii najlepiej wybrać? 

Pacjentki mają do wyboru badanie cytologiczne w dwóch formach. Jedno z nich to cytologia konwencjonalna, a drugie to cytologia płynna. Poniżej opisano, czym się od siebie różnią obie metody pobierania próbki do badania. 

Cytologia konwencjonalna  

Po przeniesieniu na szkiełko mikroskopowe komórek pobranych podczas cytologii konwencjonalnej, preparat jest utrwalany za pomocą 96% roztworu etanolu. Metoda ta może wiązać się z ryzykiem niepełnego transferu komórek na szkiełko lub ich nierównomiernym rozłożeniem, co utrudnia ocenę. 

Cytologia płynna (LBC, ang. liquid-based cytology). Inaczej cytologia cienkowarstwowa lub jednowarstwowa 

W przebiegu cytologii płynnej próbkę komórek pobranych za pomocą szczoteczki umieszcza się w pojemniku z podłożem płynnym, aby zapobiec ich uszkodzeniu. W laboratorium materiał z pojemnika jest przepuszczany przez specjalny filtr, który oczyszcza go z zanieczyszczeń takich jak śluz, bakterie, krwinki czerwone czy komórki zapalne. Tak przygotowany materiał umieszczany jest na szkiełku mikroskopowym i poddawany ocenie. 

Ta metoda eliminuje wady cytologii konwencjonalnej i pozwala na uzyskanie jednolitej warstwy komórek, co ułatwia ich analizę. Dzięki cytologii płynnej możliwe jest również przeprowadzenie dodatkowych badań, takich jak test na obecność bakterii Chlamydia trachomatis czy wirusa HPV, który przyczynia się do rozwoju raka szyjki macicy. 

Cytologia płynna charakteryzuje się wyższą skutecznością w wykrywaniu zmian dysplastycznych wysokiego stopnia (HSIL) w porównaniu do cytologii konwencjonalnej. To właśnie dlatego Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) zaleca wybór tej metody w celu przesiewowego wykrywania nowotworu szyjki macicy. 

Kiedy zrobić cytologię? 

Podstawowa zasada mówi, że każda kobieta powinna poddać się badaniu cytologicznemu raz do roku. Jeśli jednak w wyniku trzech kolejnych badań nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości, można rozważyć wydłużenie tego okresu do trzech lat. 

Program profilaktyki raka szyjki macicy 

W Polsce funkcjonuje program profilaktyki raka szyjki macicy, który obejmuje kobiety w wieku od 25. do 59. lat. Każdej pacjentce z tej grupy wiekowej przysługuje bezpłatna cytologia raz na trzy lata. Kobiety, które są w grupie podwyższonego ryzyka (zakażone wirusem HPV, wirusem HIV lub stosujące leki immunosupresyjne) kwalifikują się do corocznego badania w ramach programu. 

Cytologia w ciąży 

Cytologia to badanie szczególnie ważne dla kobiet ciężarnych. Do 10. tygodnia ciąży każda przyszła mama powinna ją wykonać, jeśli wynik poprzedniego badania jest starszy niż 6 miesięcy. 

Cytologia po 65. roku życia 

Jeżeli kobieta po 65. roku życia dotychczas miała prawidłowe wyniki cytologii, można rozważyć zaprzestanie regularnych badań. Niemniej jednak, taka decyzja powinna być podjęta po konsultacji z lekarzem, który oceni ogólny stan zdrowia i ryzyko wystąpienia nowotworu. Należy pamiętać, że wiek czy menopauza nie zwalniają z dbałości o regularne badania.

Cytologia – jak się przygotować do badania? 

Cytologia jest niezwykle ważnym badaniem w profilaktyce raka szyjki macicy. Aby wyniki były wiarygodne, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie do badania. Idealnym momentem na przeprowadzenie cytologii jest pierwsza połowa cyklu, najlepiej około 10. dnia, co najmniej dwie doby po zakończeniu krwawienia miesiączkowego. Zaleca się, aby nie przeprowadzać badania na kilka dni przed spodziewaną menstruacją, aby uniknąć potencjalnego wpływu na wynik. 

Od ostatniego stosunku seksualnego powinno minąć przynajmniej 24 godziny, a najlepiej 48 godzin. Na 4 dni przed planowanym badaniem należy zrezygnować ze stosowania wszelkich leków dopochwowych oraz środków do irygacji pochwy, a 2 dni wcześniej lepiej unikać stosowania tamponów. 

Należy zachować co najmniej 24 godziny przerwy pomiędzy cytologią a wszelkimi badaniami transwaginalnymi (USG, badanie ginekologiczne, pobranie wymazu). Jeżeli występują objawy infekcji pochwy (upławy, pieczenie), należy najpierw wyleczyć infekcję, a badanie cytologiczne zaplanować w kolejnym cyklu menstruacyjnym. 

Bibliografia: 

1. Ferenc M., Glajcar A., Szumiło J., Cytologia szyjki macicy – od wymazu do raportu, Przegląd Menopauzalny 2015, 14(6):431-437. 
2. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/szczepienie-ktore-chroni-przed-rakiem [dostęp 13.05.2024]. 
3. https://www.mp.pl/pacjent/poradniki/poradnik/86824,jak-przygotowac-sie-do-badania-cytologicznego [dostęp 13.05.2024]. 
4. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące przesiewowego badania cytologicznego szyjki macicy, Ginekologia Polska 2019, 90(12):677-683.