Przejdź do treści

Cichy złodziej (także młodych) kości. Skąd się bierze osteoporoza w młodym wieku?

Skąd się bierze osteoporoza w młodym wieku? / AdobeStock
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

Osteoporoza to przewlekła choroba układu kostnego, na którą statystycznie najczęściej chorują kobiety powyżej 50. roku życia. Na osteoporozę może jednak zachorować osoba dużo młodsza. Jakie są czynniki ryzyka i w jaki sposób się przed chorobą zabezpieczyć?

Osteoporoza – statystyki

Na świecie z osteoporozą zmaga się ponad 200 mln ludzi. Szacuje się, że choroba dotyka ponad 22 proc. kobiet i 6 proc. mężczyzn, którzy przekroczyli 50. rok życia. Złamania osteoporotyczne są w krajach wysoko rozwiniętych jedną z najczęstszych przyczyn zgonów wśród osób w podeszłym wieku.

Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia na lata 2019–2020 na osteoporozę w Polsce choruje 1,9 mln osób, w tym ponad 80 proc. to kobiety. W ciągu roku w naszym kraju dochodzi do ponad  200 tys. nowych złamań osteoporotycznych (w ciągu jednego dnia złamaniom ulega ok. 560 osób). Badania wykazują niezbicie, że ryzyko zachorowania na osteoporozę wzrasta z wiekiem, co jednak nie oznacza, że młodsze osoby nie mogą zachorować. Współcześnie osteoporoza jest uważana za globalny problem społeczny, a zachorować mogą nawet dzieci!

Co to za schorzenie?

W osteoporozie dochodzi do zmniejszenia gęstości kości i zmian w ich strukturze, wskutek czego stają się mniej odporne, słabe, kruche i porowate. Stąd nazwa choroby – greckie „osteon” oznacza kość, natomiast „poros” z łac. to dziura. U osoby zmagającej się z osteoporozą następuje ubytek masy kostnej, co sprawia, że kości robią się podatne na złamania. Na jej powstanie wpływ ma szereg różnych czynników – m.in. sposób odżywiania, skłonności genetyczne, oddziaływanie środowiska, przebyte choroby czy indywidualne predyspozycje.

Główne czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy to:

  • Płeć i rasa – kobiety, zwłaszcza rasy białej, chorują na osteoporozę najczęściej.
  • Poziom tzw. szczytowej masy kostnej – jest to wskaźnik najwyższej gęstości kości, którą człowiek osiąga ok. 25.–30. roku życia. Im wyższy poziom szczytowej masy kostnej, czyli im bardziej „gęsta” jest kość w młodości, tym dłużej trwa proces obniżania się gęstości i wytrzymałości kości do granic krytycznych, co opóźnia moment rozwoju choroby.
  • Czynniki genetyczne – córki oraz wnuczki kobiet chorujących na osteoporozę są na nią znacznie bardziej narażone.
  • Nieprawidłowe odżywianie – przede wszystkim dieta uboga w wapń, mikro-, makroelementy oraz witaminy.
  • Zaburzenia hormonalne ,menopauza (u kobiet) powodująca spadek poziomu hormonów oraz andropauza (u mężczyzn) predysponują do rozwoju osteoporozy. Generalnie późna pierwsza miesiączka, przerwy w miesiączkowaniu oraz wczesna menopauza predysponują do wczesnej osteoporozy u kobiet.
  • Niska aktywność fizyczna – na ubytek masy kostnej wpływają brak ruchu, siedzący tryb życia czy okresowe dłuższe unieruchomienia (np. wskutek chorób, operacji albo w przypadku ciąży zagrożonej).

Osteoporoza w młodym wieku – skąd się bierze?

Skoro wiadomo, że na chorobę najbardziej narażone są osoby po przekroczeniu 50. roku życia, a ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, dlaczego chorują także młodzi? W tym przypadku pod uwagę bierze się specyficzne czynniki ryzyka, których występowanie uszkadza kości. Mogą być to:

Zaburzenia hormonalne

Prawidłowa produkcja hormonów płciowych oraz ich właściwy poziom we krwi zabezpieczają tkankę kostną przed rozwojem choroby. Dlatego na osteoporozę w młodszym wieku narażone są osoby, u których występują zaburzenia hormonalne mogące mieć związek m.in. ze schorzeniami gruczołów płciowych, stosowaniem leków hormonalnych, czynnikami psychicznymi/emocjonalnymi, przebytymi operacjami ginekologicznymi. Również kobiety przyjmujące leki powodujące zmniejszenie lub zaprzestanie wydzielania hormonów płciowych są w grupie ryzyka.

Wczesna menopauza

To kolejny czynnik związany z gospodarką hormonalną. Im wcześniej dochodzi do przekwitania, tym utrata masy kostnej może być większa i tym choroba postępuje szybciej. Dlatego szczególnie uważać powinny kobiety, u których menopauza nastąpiła przed 40. rokiem życia.

Zespoły złego wchłaniania

Chodzi o niezdolność organizmu do wchłaniania składników odżywczych pochodzących z pożywienia. Wapń, witaminy: D, B6 i B12 pełnią niebagatelną rolę w budowie układu kostnego. Ich deficyt może prowadzić do przyśpieszonego ubytku masy kostnej. W przypadku upośledzonego wchłaniania składników odżywczych, gdy nie jest podejmowane leczenie, pojawia się wiele objawów i może dojść do rozwoju różnych chorób – w tym właśnie osteoporozy.

Stosowanie używek, nałogi

Do ubytku masy kostnej przyczyniają się kawa, alkohol, nadmiar soli w diecie, mocna herbata oraz stosowanie narkotyków. Zaburzają one gospodarkę wapniową i przyśpieszają ubytek masy kostnej. Należy podkreślić wybitnie szkodliwy wpływ nałogowego palenia papierosów. Uzależnienie to powoduje, że do organizmu trafiają znaczne ilości kadmu – bardzo szkodliwego pierwiastka ciężkiego, który może niszczyć kości.

Niektóre choroby

Pojawieniu się osteoporozy w młodym wieku mogą sprzyjać niektóre choroby. Należą do nich nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna), układowe choroby zapalne (reumatoidalne zapalenie stawów,  choroby układowe tkanki łącznej). Niektóre schorzenia, mogące przyczyniać się do rozwoju osteoporozy, zaskakują. Przykładem jest depresja; w chorobie wydziela się noradrenalina, która – gdy wydzielana jest w nadmiarze – uszkadza komórki budujące kości. Osteoporoza w młodym wieku może ponadto wiązać się np. z nadczynnością tarczycy i przytarczyc, chorobami nerek, szpiczakiem, cukrzycą.

Niektóre leki

Grupą leków, którą najczęściej wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju osteoporozy, są hormony steroidowe (Metypred, Encorton). Kolejne to: leki przeciwpadaczkowe, gastroprotekcyjne (inhibitory pompy protonowej), cytostatyki (stosowane w chorobach nowotworowych), heparyna.

Inne czynniki

Do przyśpieszonego obniżenia gęstości kości i rozwoju osteoporozy wcześniej niż wynikałoby to z wieku biologicznego mogą przyczynić się również: niska, ale też i nadmierna masa ciała, słabo rozwinięty układ mięśniowy, wrodzone wady układu kostno-stawowego, przebyte złamania i urazy kości.

Profilaktyka. Jak dbać o kości?

Osteoporoza jest chorobą podstępną, można jej jednak zapobiec. Profilaktyka to przede wszystkim:

  • Regularna aktywność fizyczna przez całe życie.
  • Ćwiczenia fizyczne oraz różne formy aktywności, adekwatne do wieku. U dzieci chodzi zwłaszcza o naturalny, spontaniczny ruch.
  • Prawidłowe odżywianie: regularne spożywanie produktów mlecznych (kefiry/jogurty, sery), warzyw (fasola, soja, szpinak, kapusta włoska), owoców, ryb, płatków owsianych, zarodków pszennych, orzechów, nasion.
  • Wypijanie 1,5–2 l płynów dziennie.
  • Dbanie o właściwą masę ciała (niewskazana jest zarówno niska masa ciała, jak i nadwaga).
  • Regularna kontrola gospodarki hormonalnej u kobiet.
  • Rezygnacja z nałogów.
  • Wczesne rozpoznanie i leczenie chorób ogólnoustrojowych.
  • Suplementacja witaminą D (w naszej szerokości geograficznej przez cały rok w ilości 2000–4000 j.m./dobę).
  • Profilaktyczne badanie lekarskie narządu ruchu w 40.–45. roku życia.

Konsultacja medyczna:

Izabella Gładysz, reumatolog, Grupa LUX MED

Korzystałam z:

  1. „Osteoporoza. Jak zapobiegać jej wystąpieniu, jak żyć, kiedy już jest”, Jerzy Stodolny, wyd. ZL Natura 2012,
  2. „Jak leczyć osteoporozę. Poradnik dla chorych”, Jarosław Niebrzydowski, wyd. Psychoskok 2016,
  3. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nie-zlam-sie.

Zobacz także

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.