Hormony steroidowe – funkcje oraz zaburzenia

Hormony steroidowe są niewielkimi związkami chemicznymi, których receptory zlokalizowane są w jądrze komórek. Bez trudu przenikają przez błony komórkowe.

Hormony steroidowe, dzięki swoim właściwościom, znalazły liczne zastosowanie terapeutyczne, głównie w środowisku sportowym. Związane są z tym kontrowersje, szczególnie w odniesieniu do dopingu. Wyróżnia się obecnie pięć klas hormonów steroidowych, które są wytwarzane przez ludzki organizm – androgeny, estrogeny, glikokortykoidy, mineralokortykoidy oraz gestageny. Wszystkie te klasy różnią się nie tylko funkcjonalnie, ale i strukturalnie. Hormony steroidowe działają przez receptory znajdujące się wewnątrz komórek i dopiero po połączeniu wywołują kaskadę zmian na poziomie molekularnym.

Hormony steroidowe synteza

Głównym substratem służącym do syntezy hormonów steroidowych jest cholesterol. Podlega on działaniu enzymów występujących w mitochondrium. Cholesterol przekształca się następnie w pregnenolon i trafia do cytozolu, by ostatecznie przybrać postać progesteronu.

Hormony steroidowe – mechanizm działania

• mineralokortykoidy wydzielane są przez korę nadnerczy. Za ich produkcję odpowiadają m.in. jony sodowe obecne w kanalikach dystalnych nerek oraz dynamiczne zmiany w objętości krwi krążącej. Główną ich funkcją jest regulowanie gospodarką wodno-elektrolitową;
• glikokortykosteroidy biorą udział w metabolizmie białka, tłuszczów oraz węglowodanów. Ich rola polega na mobilizacji organizmu w sytuacjach stresowych. Ma to miejsce, zarówno jeśli chodzi o stres fizyczny, jak i emocjonalny. Glikokortykosteroidy modulują również odpornością, biorą udział w regulowaniu ciśnienia krwi oraz wpływają na metabolizm kości. Jednym z najbardziej znanych glikokortykosteroidów jest kortyzol, czyli hormon stresu;
• gestageny to hormony produkowane przez ciałko żółte jajników. Hormony ten biorą udział w procesie zapłodnienia, przygotowując macicę do implantacji zarodka i utrzymania ciąży;
• estrogeny produkowane są przede wszystkim przez jajniki oraz łożysko. U ludzi obecne są trzy rodzaje estrogenów: estron, estradiol oraz estriol. Najważniejszym z nich jest estradiol, produkowany w największej ilości. Biorą udział w przemianie lipidów, wzroście narządów płciowych, hamowaniu wzrostu gruczołów łojowych oraz kontrolują metabolizm kostny;
• androgeny, czyli testosteron i androsteron – testosteron jest głównym hormonem męskim związanym z płcią. Odpowiada za rozwój męskich narządów płciowych oraz za spermatogenezę. Hormon ten ma również działa anaboliczne, co oznacza, że wzmaga syntezę białek, pobudzając czynności krwiotwórcze i wpływając na rozrost mięśni szkieletowych.

Kiedy przyjmuje się hormony steroidowe?

Leki sterydowe są szeroko stosowane, jednakże głównie jako leki przeciwzapalne. Niestety ten rodzaj leków niesie ze sobą wiele skutków ubocznych i powikłań. Dlatego przyjmuje się ich stosowanie tylko wówczas, gdy korzyści z leczenia są większe niż potencjalne skutki uboczne. Przy niewielkich infekcjach organizm człowieka jest w stanie poradzić sobie sam, gdyż produkuje kortyzol – skuteczny w walce z odczynem zapalnym. Duża ilość kortyzolu wpływa na proces pobudzania substancji prozapalnych o nazwie cytokiny. Są jednak sytuacje, gdy organizm człowieka nie jest w stanie sprostać tak dużej potrzebie produkcji kortyzolu. Wówczas konieczny jest lek sterydowy, który w sposób indukowany zmniejszy stan zapalny.

Sterydy anaboliczne okryte są złą sławą. I nie bez kozery. Mówi się też o nich jako o „odżywkach”, jednakże nie ma w nich nic naturalnego. Środki chemiczne przyjmowane głównie przez kulturystów mają działanie zbliżone do testosteronu. Mało kto z osób zażywających sterydy anaboliczne wie, że poza przyrostem masy mięśniowej, mogą one wywierać bardzo negatywny wpływ na resztę organizmu. Przede wszystkim uszkadzają wątrobę, powodują zakrzepicę żył i tętnic i przyczyniają się do powstania nadciśnienia tętniczego. Ich długotrwałe przyjmowanie może również zakończyć się zwyrodnieniem stawów, łysieniem oraz bezpłodnością. Mimo że sterydy przyjmowane są przede wszystkim przez mężczyzn, skutki ich stosowania przez kobiety są równie niebezpieczne. U kobiet przewlekle przyjmujących anaboliki dochodzi do zaburzenia cyklu miesięcznego, pojawienia się owłosienia na ciele i twarzy, a także obniżenia głosu.

W związku z licznymi skutkami ubocznymi, jakimi grozi przyjmowanie sterydów, należy ograniczyć ich przyjmowanie. Jest to oczywiście kwestia indywidualna i decyzja musi być ostatecznie podjęta przez lekarza prowadzącego mającego na względzie powagę schorzenia.