Fluoroza u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy i leczenie nadmiaru fluoru

Fluoroza jest schorzeniem spowodowanym nadmierną ilością fluoru w organizmie. Jej najczęstszą postacią jest fluoroza zębów, która uważana jest za zaburzenie pochodzenia rozwojowego. Charakterystycznym objawem są białe plamy i przebarwienia na zębach stałych.

Fluor jest pierwiastkiem, który odgrywa ważną rolę w organizmie człowieka. Przede wszystkim bierze udział w mineralizacji kości i szkliwa, ponadto czyni je twardszymi i mniej podatnymi na uszkodzenia. Niedobór fluoru może prowadzić do rozwoju osteoporozy i próchnicy. Natomiast jego nadmiar to fluoroza – choroba objawiająca się przede wszystkim zmianami w szkliwie, a w zaawansowanym stadium zajmująca także kości i stawy.

Czym jest fluoroza?

Fluoroza to choroba, która powstaje w wyniku zwiększonej ilości fluoru w organizmie. Dostarczany jest on wraz z pożywieniem, pastą do zębów lub wodą pitną. Najczęstszą postacią schorzenia jest fluoroza zębów. U dzieci uznaje się ją za zaburzenie rozwojowe, ponieważ nadmierna ilość tego pierwiastka zajmuje zalążki zębów stałych w okresie rozwoju szkliwa.

U osób dorosłych, które przyjmują duże ilości fluoru, mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe. Fluoroza obejmuje najczęściej kości i stawy, jednak czasem dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego oraz narządów wewnętrznych.

Fluoroza zębów – rodzaje

Do oceny zaawansowania fluorozy zębów wykorzystuje się klasyfikację Deana. Pod uwagę brany jest stan szkliwa dwóch zębów, które są w największym stopniu objęte procesem patologicznym. Skala ma 6 stopni i przedstawia się następująco:

• 0 – stan prawidłowy – powierzchnia zębów jest lśniąca, gładka i śliska,
• 1 – fluoroza wątpliwa – na szkliwie stwierdza się białe plamki,
• 2 – bardzo łagodna fluoroza – stwierdza się obecność matowych, białych plam na powierzchni mniejszej niż ¼ zęba,
• 3 – łagodna fluoroza – zmiany są widoczne na połowie powierzchni zęba,
• 4 – umiarkowana fluoroza – na powierzchni zęba są widoczne uszkodzenia oraz brązowe plamy,
• 5 – ciężka fluoroza – zaawansowane zmiany w szkliwie obejmują całą powierzchnię zęba, stwierdza się obecność ciemnych plam, zagłębień oraz zmiany kształtu zęba.

Przyczyny fluorozy

Przyczyną fluorozy jest dostarczanie do organizmu fluoru w nadmiarze. Pierwiastek ten jest obecny w pastach do zębów, płukankach i innych produktach służących do higieny i pielęgnacji zębów, dlatego na powstanie choroby narażone są szczególnie dzieci, które mają tendencję do połykania pasty podczas mycia zębów. Fluor jest obecny również w pożywieniu: rybach morskich, czarnej herbacie, żółtym serze, szynce wieprzowej i żytnim pieczywie.

Objawy fluorozy

Najczęstszą postacią choroby, występującą zwłaszcza u dzieci i młodzieży, jest fluoroza zębów. Nadmiar fluoru prowadzi do demineralizacji szkliwa. Procesem chorobowym są objęte zęby stałe, ponieważ ekspozycja na szkodliwy pierwiastek miała miejsce w momencie ich kształtowania się. Zwykle dotyczy zębów przedtrzonowych, siekaczy i kłów. Fluoroza u dzieci objawia się:

• charakterystycznymi pasmami, plamami lub przebarwieniami na szkliwie zębów, które mają kolor kredowobiały lub brunatny,
• uszkodzeniem szkliwa,
• widocznymi ubytkami w szkliwie,
• matowym i chropowatym szkliwem,
• osłabieniem zębów,
• kruszeniem się zębów,
• zmianami kształtu zęba,
• zwiększoną podatnością na próchnicę.

Jeżeli dojdzie do spożycia dużej ilości fluoru, może pojawić się zatrucie, któremu towarzyszą biegunka, wymioty i silne bóle brzucha. Objawy fluorozy, która trwa długo, to:

• bóle kości, mięśni i stawów,
• deformacje kości,
• bóle głowy,
• ogólne osłabienie i apatia,
• zaburzenia gospodarki elektrolitowej,
• parestezje i drżenie mięśni,
• uszkodzenie błony śluzowej nosa, nieżyt nosa,
• zapalenie dziąseł,
• uszkodzenie wątroby i nerek.

Jak leczyć fluorozę?

Leczenie fluorozy zębów u dzieci, młodzieży i dorosłych wymaga stałej opieki stomatologicznej. Polega ono na uzupełnianiu powstających ubytków w szkliwie za pomocą płynnych materiałów kompozytowych i hydroksyapatytu, który odnawia szkliwo i prowadzi do jego remineralizacji. W niektórych przypadkach stosuje się ścieranie szkliwa lub wybielanie zębów, a nawet zakładanie licówek. Konieczne jest zaprzestanie korzystania z pasty do zębów i innych produktów do pielęgnacji zawierających w swoim składzie fluor. Ważna jest także prawidłowa codzienna higiena zębów: dokładne szczotkowanie oraz używanie nici dentystycznej.

Leczenie fluorozy obejmuje także stosowanie diety bogatej w wapń. Produkty, które są jego źródłem, to przede wszystkim: mleko, jogurt naturalny, twaróg, ser żółty, migdały, soja, fasola biała, tofu, natka pietruszki, jarmuż, sardynki, rodzynki, produkty zbożowe.