Jakie są przyczyny wystąpienia nabłonków płaskich w moczu?

Nabłonki płaskie wyściełają wnętrze dolnych dróg moczowych – pęcherza i cewki moczowej. Przez cały czas ulegają procesowi złuszczania i regeneracji. Pojedyncze nabłonki płaskie pojawiają się w moczu jako naturalny proces pozbywania się obumarłych komórek. Nie oznacza to żadnej patologii.

Wystąpienie w badaniu osadu moczu licznych nabłonków płaskich, czyli przekraczających normę 3–5 sztuk widocznych w polu widzenia mikroskopu, może wskazywać na infekcję układu moczowego.

Dlaczego w moczu pojawiają się nabłonki płaskie?

Badanie ogólne moczu dostarcza wielu informacji na temat naszego zdrowia. Badanie testami paskowymi pozwala na określenie pH i gęstości moczu, a także na stwierdzenie obecności m.in. białka, glukozy, bilirubiny, urobilinogenu czy erytrocytów. Natomiast badanie osadu moczu, czyli jego upostaciowionych składników, umożliwia dokładne ilościowe określenie pod mikroskopem liczby erytrocytów, leukocytów, bakterii, wałeczków oraz nabłonków. Nabłonki obecne w moczu, poza oszacowaniem ich liczby, są także interpretowane pod względem budowy – wyróżniane są ich dwa rodzaje: nabłonki płaskie i okrągłe.

Drogi moczowe (kłębuszki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa) wyścielone są nabłonkiem jednowarstwowym. Pełni on funkcje filtracyjne, dializacyjne, dzięki jego cienkiej ścianie możliwy jest bierny transport gazów oraz substancji odżywczych. W zależności od poziomu układu moczowego komórki nabłonka mogą różnić się budową i wyglądem. Nabłonek z okrągłymi komórkami znajduje się w górnych częściach układu moczowego. Nabłonki okrągłe w prawidłowym moczu nie powinny być obecne, ich występowanie świadczyć może o poważnym uszkodzeniu cewek nerkowych, które są elementem kłębuszków nerkowych. Nabłonek przejściowy wyściela moczowody oraz wnętrze pęcherza moczowego. Natomiast komórki nabłonkowe płaskie pochodzą z końcowego odcinka dróg moczowych, czyli z cewki moczowej.

Cechą charakterystyczną nabłonka płaskiego jest możliwość jego regeneracji dzięki ciągłemu złuszczaniu się starych zużytych komórek, w których miejsce pojawiają się nowe. Norma ilości nabłonków płaskich w osadzie moczu to 3–5 widocznych komórek nabłonkowych w polu widzenia mikroskopu. Dlatego też w prawidłowym osadzie moczu pojedyncze nabłonki płaskie są zwykle obecne, co nie jest żadną patologią. Mogą one pojawiać się na przykład w moczu zdrowych kobiet przed menstruacją.

Czy obecność nabłonków płaskich w moczu kobiet ciężarnych zawsze jest niebezpieczna?

U kobiet w ciąży nabłonki płaskie w moczu, nawet liczne, mogą występować fizjologicznie w I trymestrze. Jeżeli w kolejnych kontrolnych analizach moczu ten stan się utrzymuje, konieczne jest pogłębienie diagnostyki o posiew moczu. W przypadku gdy wynik tego badania okaże się pozytywny, czyli wyhodowane zostaną bakterie, włączana zostaje antybiotykoterapia, gdyż zakażenie dróg moczowych w ciąży jest istotnym problemem. Takie nieleczone infekcje mogą doprowadzić do zakażenia dróg rodnych, co może być przyczyną przedwczesnego porodu.

Co oznaczają liczne nabłonki płaskie w badaniu moczu?

Dość liczne nabłonki płaskie w moczu, przekraczające podaną normę, mogą świadczyć o obecności stanu zapalnego w dolnych drogach moczowych. Ilość nabłonków płaskich w moczu koreluje z nasileniem zapalenia. Bardzo liczne nabłonki płaskie w moczu występują w ostrych chorobach zapalnych cewki moczowej u obu płci, a u kobiet także w zapaleniach pochwy oraz sromu. W takich przypadkach w osadzie moczu pojawiają się także duże ilości leukocytów oraz bakterie – aby zidentyfikować te odpowiedzialne za infekcję, należy wykonać badanie bakteriologiczne, czyli posiew moczu. Często nieprawidłowy wynik badania ogólnego moczu jest jedynym odchyleniem od normy podczas zakażeń dolnych dróg moczowych, gdyż infekcje te zwykle przebiegają bezobjawowo.

Nabłonki płaskie w moczu, szczególnie u dzieci niemających objawów infekcji, mogą oznaczać oprócz zakażenia dróg moczowych także źle pobraną próbkę do badania. Najczęściej komórki te pochodzą z nabłonka narządów intymnych, dlatego u małych dzieci niezwykle ważne jest zwrócenie uwagi na dokładne umycie okolic krocza przed oddaniem moczu. Powinien być on pobierany dopiero ze środkowego strumienia, tak aby żadne zanieczyszczenia nie przedostały się do pojemnika.

Inną przyczyną tego, że bardzo liczne nabłonki płaskie pojawiają się w moczu, jest stan po zabiegach urologicznych, np. po przezcewkowej resekcji gruczołu krokowego. Ich obecność jest wówczas wynikiem mechanicznego uszkodzenia błony śluzowej cewki moczowej.

Nabłonki płaskie, nawet nieliczne, lecz o nieprawidłowej dysplastycznej budowie powinny wzbudzić szczególną uwagę, gdyż mogą być pierwszym objawem nowotworu złośliwego układu moczowego, czyli raka pęcherza moczowego. Może on przez długi czas przebiegać skąpoobjawowo. Konieczne staje się wówczas pogłębienie diagnostyki o badanie cytologiczne moczu oraz tomografię komputerową jamy brzusznej.