Co daje L-karnityna? Efekty suplementacji w różnych wskazaniach

L-karnityna to substancja popularna zwłaszcza wśród sportowców. Cieszy się opinią suplementu, który wspomaga mięśnie podczas i po treningach, jednak to nie jedyne jej zastosowanie. Okazuje się, że może wspomóc odchudzanie oraz pracę organizmu w różnych schorzeniach przewlekłych. Sprawdź, co daje L-karnityna i jakich efektów można się spodziewać podczas suplementacji.

L-karnityna – co to jest?

Karnityna to substancja witaminopodobna produkowana naturalnie w wątrobie, nerkach i mózgu z aminokwasów – lizyny i metioniny. Jej cząsteczki układają się w przestrzeni na 2 sposoby, dając izomery optyczne: L-karnitynę i D-karnitynę. Aktywna biologicznie jest wyłącznie L-karnityna. Dzienne zapotrzebowanie na tę substancję wynosi ok. 15 mg i u zdrowych osób jest łatwo pokrywane przez syntezę w organizmie oraz podaż w diecie. Jednak w określonych warunkach to może nie wystarczyć, przez co rozwija się niedobór L-karnityny. 

Działanie L-karnityny w organizmie 

L-karnityna transportuje długołańcuchowe kwasy tłuszczowe do mitochondriów, które są centrum energetycznym komórek. Tam ulegają one procesom utleniania, w wyniku których powstają cząsteczki ATP. To swego rodzaju baterie – ich wysokoenergetyczne wiązania dostarczają komórkom energii niezbędnej do przeprowadzenia wszystkich procesów. Z tego względu 95% zapasów L-karnityny jest magazynowane w mięśniach (w tym w sercu), gdzie zapotrzebowanie na energię jest największe. 

Oprócz tego L-karnityna odprowadza niektóre związki toksyczne z mitochondriów. Zwiększa też wydajność reakcji energetycznych i wpływa na przemiany tłuszczów, przez co może prowadzić do stopniowej utraty tych zmagazynowanych w organizmie. Bierze udział także w metabolizmie aminokwasów i ogranicza stres oksydacyjny wywołany niedoborem tlenu w organizmie. Wpływa przez to korzystnie na funkcjonowanie serca oraz mięśni szkieletowych, ponieważ poprawia zdolność wykorzystania przez nie tlenu oraz przyspiesza regenerację po wysiłku.

Objawy niedoboru L-karnityny 

Niedobór L-karnityny może być: 

• pierwotny – wynika z wad genetycznych. Ujawnia się zwykle w okresie niemowlęcym lub wczesnym dzieciństwie, 
• wtórny – jest spowodowany zaburzeniami we wchłanianiu i wydalaniu L-karnityny oraz jej niedostateczną podażą z pożywieniem. 

U dzieci najcięższe objawy niedoboru to epilepsja i encefalopatia, czyli uszkodzenie mózgowia. Oprócz tego mogą pojawić się drgawki, problemy z oddychaniem i zaburzenia pracy serca. Symptomy u osób dorosłych to z kolei: 

• złe samopoczucie, 
• osłabienie i wiotkość mięśni, 
• męczliwość, 
• drgawki, 
• hipoglikemia – spadek stężenia glukozy we krwi, 
• hiperurykemia – nadmiar kwasu moczowego w organizmie. 

Gdzie występuje L-karnityna? Naturalne źródła i suplementy diety 

L-karnityna jest obecna w produktach pochodzenia zwierzęcego, w składnikach roślinnych praktycznie nie występuje. Najbogatsze jej źródła to: 

• czerwone mięso, np. wołowina, a bardziej egzotycznie – mięso kangurze i konina, 
• ryby, 
• produkty mleczne, np. jogurt, mleko odtłuszczone, mleko w proszku. 

W przypadku niedoborów wymagane dawkowanie L-karnityny przekracza możliwości, jakie daje jej podaż z dietą. Zalecane dzienne porcje nie są do końca ustalone. Dawki obecne w suplementach diety wahają się od 250 mg do 2000 mg – to najwyższa bezpieczna wartość. 

Co daje L-karnityna? 

L-karnityna znana jest głównie ze swoich właściwości poprawiających pracę mięśni i wydolność organizmu, przez co chętnie suplementują ją sportowcy. Ponieważ przyspiesza utlenianie tłuszczów, oszczędza tym samym wykorzystanie aminokwasów jako źródła energii w czasie ćwiczeń, przez co są one dostępne do syntezy nowych białek. Zmniejsza też akumulację mleczanów w mięśniach, które odpowiadają za powstawanie tzw. zakwasów. Przez to tkanki szybciej się regenerują. Inne efekty L-karnityny to obniżenie tętna i zużycia tlenu, a także ogólnego wysiłku po treningu. 

Kolejne popularne zastosowanie L-karnityny to wspomaganie odchudzania. Chociaż wyniki badań w tej dziedzinie nie są jednoznaczne, wskazują na pewną skuteczność w redukcji wagi, jednak w połączeniu z dietą, ćwiczeniami, a w niektórych przypadkach także innymi lekami. U osób badanych, podczas przyjmowania L-karnityny odchudzanie było bardziej efektywne w porównaniu z pacjentami przyjmującymi placebo. Oprócz powyższych wskazań wykazano też inne właściwości L-karnityny. Efekty jej suplementacji obejmują poprawę pracy organizmu pacjentów w przypadku: 

• dusznicy bolesnej – lepsza tolerancja wysiłku, 
• niewydolności serca – większa wydolność fizyczna, 
• choroby wieńcowej – poprawa poziomu cholesterolu HDL i ograniczenie stresu oksydacyjnego, 
• cukrzycy – lepszy metabolizm glukozy, parametry lipidowe i kontrola wagi. 

Pewną skuteczność wykazano też m.in. w leczeniu męskiej niepłodności, wzmacnianiu funkcji poznawczych u osób z Alzheimerem i demencją oraz łagodzeniu zaburzeń depresyjnych. Warto także brać L-karnitynę, kiedy na co dzień nie spożywa się pokarmów pochodzenia zwierzęcego, np. na diecie wegańskiej. 

Potencjalne skutki uboczne L-karnityny 

L-karnityna jest dobrze tolerowana i zwykle nie wywołuje skutków ubocznych. Mogą się one pojawić w przypadku przyjmowania zbyt dużych dawek, ale najczęściej są lekkie, np.: 

• nudności, 
• wymioty, 
• skurcze brzucha, 
• biegunka, 
• osłabienie mięśni. 

Czy L-karnityna działa? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. W wielu wskazaniach jej skuteczność jest potwierdzona badaniami, ale niektóre obszary wymagają przeprowadzenia większej liczby doświadczeń. Jednak substancja ta jest na tyle bezpieczna, że warto rozważyć jej suplementację. 

Bibliografia: 

1. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Carnitine-HealthProfessional/ [dostęp 12.05.2024]. 
2. Tuszyński P. K. (red.), Składniki suplementów diety, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2021. 
3. Włochal M., Grzymisławski M., Bogdański P., Wykorzystanie żywności niskoenergetycznej, CLA i karnityny w leczeniu otyłości, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, 5(4): 178-186.