Czym grozi choroba niedokrwienna serca? Po tym poznasz jej objawy

Jeśli cierpisz na miażdżycę tętnic, należysz do grupy ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca. To poważne schorzenie układu krążenia, którego objawami są dławica piersiowa i zawał serca. Nie lekceważ takich symptomów jak bóle za mostkiem, duszności, zawroty głowy czy kołatanie serca – choroba wieńcowa może wystąpić nawet u osób w młodym wieku. 

Co to jest choroba niedokrwienna serca?

Choroba niedokrwienna serca (ChNS) nazywana jest również chorobą wieńcową. W klasyfikacji ICD-1O ChNS znajduje się pod kodem I25.0 (przewlekła choroba niedokrwienna serca). Zgodnie z definicją schorzenie obejmuje wszystkie stany niedokrwienia mięśnia sercowego, w tym: 

• ostre zespoły wieńcowe – bez uniesienia odcinka ST i z uniesieniem odcinka ST; 
• stabilne zespoły wieńcowe – dławicę piersiową stabilną, dławicę naczynioskurczową (dławica Prinzmetala), sercowy zespół X, dławicę związaną z mostkami mięśniowymi nad tętnicami wieńcowymi. 

Przyczyny choroby wieńcowej

Bezpośrednią przyczyną ChNS jest zaburzenie równowagi między zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen i substancje odżywcze a możliwością ich podaży. Schorzenie najczęściej powoduje miażdżyca tętnic wieńcowych. Gdy blaszka miażdżycowa zwęzi lub zamknie światło tętnicy, spada ukrwienie serca i dochodzi do niedotlenienia. Inne przyczyny rozwoju choroby niedokrwiennej serca to różne nieprawidłowości w obrębie tętnicy wieńcowej, w tym jej skurcz, zator, zapalenie, urazy czy zakrzepica tętnicza. 

Choroba niedokrwienna serca – czynniki ryzyka

Wiele czynników środowiskowych znacząco zwiększa szansę zachorowania na ChNS. Ryzyko choroby wieńcowej wzrasta u osób z: 

• zaburzeniami lipidowymi – hipercholesterolemią, hiperlipidemią, hipertriglicerydemią; 
• nadciśnieniem tętniczym krwi; 
• nadwagą i otyłością; 
• cukrzycą; 
• niską aktywnością fizyczną; 
• uzależnieniem od papierosów; 
• uzależnieniem od alkoholu. 

Na chorobę niedokrwienną serca bardziej narażeni są mężczyźni po 40. roku życia oraz kobiety po 50. roku życia. Choć wydawać by się mogło, że zawał serca pojawia się głównie u mężczyzn, to statystyki pokazują, iż liczba zgonów z powodu ChNS jest wyższa w przypadku kobiet. 

Typowe i nietypowe objawy choroby niedokrwiennej serca

Dławienie, ucisk lub gniecenie w klatce piersiowej to symptomy, których nie możesz lekceważyć. W ten właśnie sposób objawia się dławica piersiowa, czyli najczęstsza postać choroby niedokrwiennej serca. Jej charakterystyczną cechą jest zamostkowy ból promieniujący do szyi, żuchwy, ramienia bądź nadbrzusza.  

Dolegliwości bólowe często indukuje wysiłek fizyczny, stres lub zjedzenie obfitego posiłku. Ból trwa kilka minut i ustępuje po odpoczynku. Obserwuje się też zależność między nasileniem objawu a porą dnia (dolegliwość jest bardziej uciążliwa w godzinach porannych), wietrzną pogodą czy niską temperaturą powietrza. Nietypowe objawy ChNS, tzw. „maski” lub równoważniki dławicy piersiowej to: 

• duszność wysiłkowa; 
• zmęczenie; 
• ból brzucha; 
• łatwa męczliwość; 
• nudności i wymioty. 

Jak diagnozuje się chorobę niedokrwienną serca?

Podstawowym elementem każdej wizyty lekarskiej jest wywiad, w którego czasie lekarz zbiera informacje na temat występujących objawów, chorób towarzyszących, stosowanych leków i obciążeń rodzinnych. Pacjent z podejrzeniem ChNS kierowany jest na szereg badań, które mają potwierdzić niedokrwienie mięśnia sercowego. Wykonywane są: 

• badanie EKG spoczynkowe; 
• elektrokardiograficzna próba wysiłkowa; 
• EKG metodą Holtera; 
• echokardiografia spoczynkowa; 
• obrazowe próby obciążeniowe; 
• koronarografia; 
• RTG klatki piersiowej. 

Badania laboratoryjne to diagnostyka pomocnicza. Oznaczenie profilu lipidowego, glikemii na czczo i HbA1c pomaga wykryć hiperlipidemię i nieprawidłowości w gospodarce węglowodanowej. Bada się również aktywność enzymów ALT i AST – podwyższenie aktywności AST 10-krotnie w stosunku do normy może wskazywać na zawał mięśnia sercowego. 

W diagnostyce ostrych zespołów wieńcowych oznacza się stężenie troponin sercowych, które są wskaźnikiem uszkodzenia mięśnia sercowego. U zdrowych osób występują one tylko w śladowych ilościach. Ich poziom wzrasta m.in. podczas zawału serca, niewydolności serca i udaru mózgu.

Czy da się wyleczyć chorobę wieńcową?

Choroba niedokrwienna serca jest schorzeniem przewlekłym, wymagającym leczenia do końca życia. Kluczowym elementem terapii jest zmiana dotychczasowego stylu życia – bez tego skuteczność farmakoterapii będzie znikoma. Wprowadzenie zbilansowanej diety, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna i rzucenie nałogów zmniejszają czynniki ryzyka zawału serca. 

Leczenie farmakologiczne dotyczy osób z zaawansowaną chorobą niedokrwienną serca. Leki przeciwpłytkowe mają za zadanie zapobiegać incydentom zakrzepowym, statyny pomagają obniżyć poziom cholesterolu LDL, a beta-blokery, blokery kanału wapniowego i azotany działają przeciwniedokrwiennie. 

Dieta dla osób z chorobą niedokrwienną serca

Dieta jest sprzymierzeńcem wszystkich osób borykających się z chorobą niedokrwienną serca. Wskazana jest dieta ubogosodowa, bogata w świeże owoce, warzywa i nabiał o niskiej zawartości tłuszczu. Ochronnie na serce działają następujące składniki diety: 

• kwasy tłuszczowe jedno- i wielonienasycone – codziennie spożywaj 250-500 mg kwasów EPA i DHA; znajdziesz je w rybach (łosoś, śledź, makrela, sardynki), owocach morza, orzechach, pestkach dyni, migdałach, siemieniu lnianym; 
• przeciwutleniacze – duża zawartość flawonoidów znajduje się w warzywach i owocach (grejpfruty, pomarańcze, szczaw, aronia, czarne jagody, ciecierzyca, pietruszka) oraz nasionach (m.in. lnu i soi); 
• składniki mineralne – wapń, magnez i potas, witaminy antyoksydacyjne (A, C i E) oraz witaminy z grupy B (B6 i B12) i foliany; 
• błonnik pokarmowy – dostarczysz go, jedząc jabłka, owoce cytrusowe i jagodowe, marchewkę, buraki, rośliny strączkowe, produkty zbożowe; zalecane dobowe spożycie błonnika wynosi 30-45 gramów. 

Co wykluczyć z diety przy chorobie wieńcowej? Ryzyko rozwoju ChNS zwiększają nasycone kwasy tłuszczowe i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ich głównym źródłem są wyroby cukiernicze oraz produkty typu fast food. Zaleca się, aby nasycone kwasy tłuszczowe stanowiły mniej niż 7% energii, a izomery trans <1% energii. Ograniczyć trzeba też spożycie cholesterolu do poniżej 300 mg/dobę. W tym celu należy zrezygnować z tłustych mięs i wędlin, tłustych serów żółtych oraz smażonych potraw. 

Bibliografia: 

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna 2005. 
2. Poloński L., Stabilna choroba wieńcowa – epidemiologia, diagnostyka, wybór postępowania, Choroby Serca i Naczyń 2008, tom 5, nr 3, 125-133. 
3. Cassar A., Holmes D., Rihal C., Gersh B., Przewlekła choroba wieńcowa: diagnostyka i postępowanie, Chronic Coronary Artery Disease: Diagnosis and Management, Mayo Clinic Proceeding 2009, 84(12):1130-1146.