Nadciśnienie w ciąży – objawy, leczenie

Nadciśnienie w ciąży zagraża zdrowiu i życia zarówno matki, jak i dziecka. Wymaga zmiany stylu życia, regularnej kontroli ciśnienia oraz odpowiedniego leczenia. Nadciśnienie tętnicze w ciąży równe 170/110 mmHg lub wyższe należy traktować jako wskazanie do hospitalizacji.

Farmakologiczne leczenie nadciśnienia w ciąży zwykle rozpoczyna się od podania metyldopy. Do leków preferowanych w ciąży należą również labetalol, metoprolol, nifedypina, nitrendypina oraz werapamil. Warto wiedzieć, czym leczyć nadciśnienie po ciąży i które leki są przeciwwskazane w okresie laktacji.

Nadciśnienie w ciąży – objawy

Nadciśnienie tętnicze diagnozuje się, jeśli wartości ciśnienia tętniczego (BP) są równe 140/90 mmHg lub wyższe. Wartości ciśnienia liczone są jako średnie minimum z 2 pomiarów dokonanych podczas co najmniej 2 wizyt u lekarza. Przed postawieniem diagnozy należy wykluczyć nadciśnienie tętnicze białego fartucha, czyli nadciśnienie będące reakcją na obecność personelu medycznego (podczas gdy w warunkach domowych wartości ciśnienia są prawidłowe). Pamiętajmy, że nadciśnienie tętnicze, w tym nadciśnienie w ciąży, przez dłuższy czas może rozwijać się bezobjawowo, prowadząc do powikłań zagrażających zdrowiu i życiu.

Nadciśnienie tętnicze w ciąży – rodzaje

Wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży, tj.:

• nadciśnienie uprzednio występujące, w przypadku gdy nadciśnienie ciążowe występuje przed ciążą lub rozwija się przed 20. tygodniem ciąży i utrzymuje się po 12 tygodniach od porodu;
• nadciśnienie wywołane ciążą, w przypadku gdy nadciśnienie ciążowe rozwija się po upływie 20. tygodnia ciąży i ustępuje do 12 tygodni od porodu.

Nadciśnienie indukowane ciążą, pojawiające się z białkomoczem, pogorszeniem funkcji nerek, uszkodzeniem funkcji wątroby, obrzękiem płuc lub objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego, definiuje się jako stan przedrzucawkowy.

Jeśli objawy nadciśnienia w ciąży stwierdzono po raz pierwszy po 20. tygodniu ciąży, bez współistnienia innych objawów stanu przedrzucawkowego, przy nieznanych lub niepewnych wcześniejszych wartościach ciśnienia tętniczego, mowa o tzw. nadciśnieniu niedającym się sklasyfikować przed porodem. Takie rozpoznanie należy zweryfikować po upływie 12 tygodni od porodu.

Nadciśnienie w ciąży – leczenie

Leczenie nadciśnienia w ciąży ma na celu osiągnięcie wartości ciśnienia tętniczego BP < 140/90 mmHg. U wszystkich ciężarnych wprowadza się leczenie niefarmakologiczne, polegające na absolutnym zakazie spożywania alkoholu i palenia tytoniu, ograniczeniu aktywności fizycznej oraz trzymaniu się zaleceń dietetycznych. Farmakologiczne leczenie nadciśnienia w ciąży zaleca się u kobiet z:

• nadciśnieniem tętniczym uprzednio istniejącym, niepowikłanym i bezobjawowym, gdy BP ≥ 150/95 mmHg;
• nadciśnieniem indukowanym ciążą, uprzednio istniejącym nadciśnieniem powikłanym, objawowym lub wtórnym, gdy BP ≥ 140/90 mmHg.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, w leczeniu nadciśnienia u kobiet w ciąży jako leki pierwszego i drugiego rzutu preferuje się metyldopę, labetalol, metoprolol, nitrendypinę, nifedypinę o przedłużonym działaniu oraz werapamil.

Terapię zwykle zaczyna się od podania metyldopy, w I trymestrze można dołączyć labetalol, a w II trymestrze winian metoprololu i/lub antagonistę kanałów wapniowych (nitrendypinę, nifedypinę o przedłużonym działaniu lub werapamil). Lekiem czwartego rzutu jest dihydralazyna.

Bezwzględnie przeciwwskazane w okresie ciąży są inhibitory konwertazy angiotensynowej (np. ramipryl, peryndopryl), antagoniści receptora AT1 angiotensyny II (np. losartan, walsartan, telmisartan), antagoniści aldosteronu (spironolakton, eplerenon) oraz niektórzy antagoniści kanałów wapniowych (np. diltiazem) ze względu na potencjalne działanie teratogenne. Do leków względnie przeciwwskazanych zalicza się diuretyki tiazydowe (np. hydrochlorotiazyd), tiazydopodobne (np. indapamid) i pętlowe (np. furosemid).

Nadciśnienie w ciąży – kiedy do szpitala?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, wartości ciśnienia tętniczego BP ≥ 170/110 mmHg należy traktować jako wskazanie do hospitalizacji. W przypadku ciężkiego nadciśnienia tętniczego w ciąży, niekontrolowanego lekami doustnymi, należy rozważyć dożylne podanie nitrogliceryny, labetalolu, ewentualnie urapidilu. Zaleca się także profilaktykę przeciwdrgawkową z użyciem siarczanu magnezu, również drogą dożylną.

Nadciśnienie a ciąża – prewencja stanu przedrzucawkowego

Należy podkreślić, że nadciśnienie tętnicze w ciąży jest wskazaniem do zastosowania kwasu acetylosalicylowego (w dawce 75–150 mg na dobę), od 12. tygodnia ciąży aż do porodu, celem zmniejszenia ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego.

Nadciśnienie w ciąży a cesarskie cięcie/poród

Nadciśnienie tętnicze w ciąży stanowi zwiększone ryzyko powikłań okołoporodowych oraz zgonu matki i dziecka. Nadciśnienie uprzednio występujące ma dużo lepsze rokowanie niż nadciśnienie indukowane ciążą. W przypadku kontrolowanego nadciśnienia ciążowego poród prowadzi się drogami natury, natomiast w przypadku ciężkiego nadciśnienia, które nie reaguje na wdrożone leczenie, może wystąpić konieczność przedwczesnego ukończenia ciąży drogą cięcia cesarskiego. Decyzja o przebiegu ukończenia ciąży jest indywidualna, musi uwzględniać wszystkie czynniki mające wpływ na bezpieczeństwo matki i dziecka.

Badania wskazują, że wszystkie leki obniżające ciśnienie tętnicze przenikają do mleka matki. Stąd w czasie laktacji zaleca się stosować te same preparaty o działaniu hipotensyjnym co podczas ciąży.