Przejdź do treści

FASD – co to, przyczyny, objawy i leczenie alkoholowego zespołu płodowego

Kobieta w ciąży
FASD - co to, przyczyny, objawy i leczenie alkoholowego zespołu płodowego Istock.com
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

FASD, czyli spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych, to zespół chorobowy, który może pojawiać się u dzieci matek spożywających alkohol w trakcie ciąży. Najcięższą jego postacią jest FAS, czyli alkoholowy zespół płodowy, w którym występuje szereg dodatkowych objawów. Mówi się, że FASD może dotyczyć aż 10 proc. wszystkich urodzonych dzieci na świecie.

FASD – co to jest?

FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder, spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych) to bardzo pojemny termin, obejmujący wiele chorób i zaburzeń wynikających z picia alkoholu w ciąży. Obejmuje on m.in.:

  • FAS – alkoholowy zespół płodowy,
  • pFAS – częściowy płodowy zespół alkoholowy,
  • inne rozpoznania, np. ARND (zaburzenia neurobehawioralne z ekspozycją na alkohol), FAE (alkoholowy efekt płodowy), ARBD (wady wrodzone spowodowane alkoholem).

FASD a rozwój dziecka

FASD wywołuje przede wszystkim:

  • zaburzenia neurologiczne,
  • niedorozwój umysłowy,
  • zaburzenia myślenia przyczynowo-skutkowego,
  • zaburzenia zachowania,
  • uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego,
  • nadpobudliwość psychoruchową,
  • opóźnienie rozwoju psychicznego i fizycznego,
  • wady rozwojowe (m.in. stawów i serca).

Dzieci z FASD mają problemy z:

  • koncentracją i uczeniem się,
  • rozwojem mowy,
  • kontaktami z ludźmi,
  • dostosowywaniem się do odgórnie narzuconych norm,
  • koordynacją ruchową,
  • pamięcią,
  • rozwiązywaniem problemów.

Już w okresie prenatalnym można zaobserwować u nich opóźnienie wzrostu.

FASD – objawy na różnych etapach rozwoju

U noworodków z FASD można zauważyć:

  • zbyt niską masę ciała,
  • mniejszy obwód głowy,
  • wady serca,
  • wady anatomiczne (uszu, stawów, oczu),
  • problemy związane z przybieraniem na wadze,
  • problemy z uspokajaniem się,
  • problemy ze spożywaniem pokarmów,
  • zaburzenia napięcia mięśni,
  • nieprawidłowy rozwój układu kostno-stawowego,
  • zbyt dużą wrażliwość na bodźce,
  • zmniejszoną potrzebę snu.

Objawy FASD dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym:

  • problemy adaptacyjne (wycofanie, lękliwość, problemy związane ze zmianą nawyków, niechęć do poznawania nowych osób i miejsc),
  • opóźnienie psychomotoryczne, zaburzenia koordynacji i równowagi, zaburzenia orientacji przestrzennej,
  • trudności w uczeniu się (problemy z myśleniem abstrakcyjnym oraz przyczynowo-skutkowym, pojawiają się więc często problemy z matematyką),
  • problemy w relacjach z innymi dziećmi (trudności z utrzymaniem znajomości, niecelowe nieodpowiednie zachowanie wobec rówieśników – z powodu problemu z niedopasowywaniem się do norm społecznych, nadmierna ufność wobec obcych),
  • problemy z mową pod względem artykulacji (objawiają się jąkaniem czy niewyraźnym mówieniem, bełkotliwym i niegramatycznym) oraz budowania wypowiedzi (dzieciom z FASD trudno jest tworzyć zwłaszcza dłuższe wypowiedzi),
  • problemy z pamięcią i uwagą,
  • problemy emocjonalne (wiążą się z reakcjami gwałtownymi i impulsywnymi, ale także z depresyjnością i wycofaniem).
  • zaburzenia przetwarzania sensorycznego (czucia głębokiego i powierzchniowego, słyszenia i widzenia, głodu i sytości),
  • tendencja do kłamstwa i kradzieży,
  • brak umiejętności odczytywania emocji i mowy ciała,
  • tendencja do działania schematycznego,
  • bezmyślne naśladowanie zachowania innych ludzi i powtarzanie ich wypowiedzi,
  • brak umiejętności przewidywania konsekwencji własnego zachowania (i trudności związane z uczeniem się na błędach).

W wieku nastoletnim i dorosłym pojawiają się kolejne objawy FASD:

  • problemy z organizacją (pracy, nauki, wolnego czasu) oraz planowaniem różnych działań,
  • trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie (nierozumienie oczekiwań innych, brak wyczucia, skracanie dystansu, problemy z przestrzeganiem reguł obowiązujących w społeczeństwie),
  • problemy emocjonalne (związane z narastającą frustracją, drażliwością, impulsywnością, łatwym uleganiem złości).

Jeśli osoby z FASD nie zostaną objęte w pewnym momencie odpowiednią opieką, mogą się pojawić zaburzenia wtórne:

  • niska samoocena i skłonność do izolowania się,
  • skłonność do agresji, prowadząca do konfliktów z prawem,
  • depresja i inne zaburzenia psychiczne,
  • problemy z alkoholem oraz przyjmowaniem innych substancji psychoaktywnych.
Kobieta pije drinka

FAS – co to jest?

FAS (Fetal Alcohol Syndrome, alkoholowy zespół płodowy) to zaburzenie rozwojowe, będące najcięższą formą uszkodzeń stanowiących rezultat ekspozycji na alkohol w życiu płodowym.

FAS – objawy

Główne objawy zespołu FAS to:

  • niedobór wzrostu i masy ciała,
  • zaburzenia neurorozwojowe,
  • dysmorfia twarzy,
  • powolny wzrost przed i po urodzeniu,
  • problemy ze wzrokiem i słuchem,
  • problemy z nerkami i kośćmi,
  • problemy z sercem,
  • deformacje kończyn, stawów i palców,
  • nadwrażliwość na bodźce,
  • nieprawidłowe napięcie mięśniowe,
  • dysfunkcje motoryki małej (słaby chwyt, słaba koordynacja na linii ręka-oko, drżenie).

Warto zaznaczyć, że nasilenie poszczególnych dolegliwości może być różne u różnych pacjentów.

FAS – wygląd twarzy

Wygląd twarzy dzieci alkoholików jest często bardzo charakterystyczny. Objawia się on:

  • zwężeniem górnej czerwieni wargowej i brakiem „łuku Kupidyna”,
  • krótkimi szparami powiekowymi,
  • spłaszczonej środkowej część twarzy,
  • zadartym, krótkim nosem,
  • zmarszczką nakątną (w kąciku oka),
  • niesymetrycznie osadzonymi uszami,
  • płaską rynienką podnosową,
  • opadaniem powiek,
  • małym obwodem głowy lub nawet mikrocefalią,
  • gładką powierzchnią skóry między górną wargą a nosem.
Jak przygotować ciało i psychikę do ciąży? /fot.Pexels

FASD i FAS – przyczyny

Przyczyną FAS i FASD jest oczywiście alkohol, który przenika przez łożysko. Nie wiadomo, jak dużo alkoholu trzeba wypić w trakcie ciąży, aby wywołać FASD lub FAS. Wysokoprocentowe napoje mogą szkodzić dziecku przez cały okres ciąży, nawet wtedy, gdy kobieta nie wie jeszcze o jej istnieniu. Równie szkodliwe dla płodu jest piwo i wino, nie mówiąc już np. o wódce. Jak dowiedli naukowcy, 50 mg czystego alkoholu etylowego powoduje obumarcie aż 20 milionów neuronów. Kobieta nie powinna pić zatem już wtedy, kiedy podejrzewa, że może być w ciąży. Bardzo ważne jest to, że do FASD mogą doprowadzić nie tylko matki nadużywające alkoholu – do uszkodzenia może dojść nawet w wyniku jednorazowego spożycia alkoholu, np. podczas imprezy.

Jak piwo wpływa na zdrowie kobiety?

FASD i FAS – leczenie

Dzieci z FASD i FAS często potrzebują opieki psychologicznej, a także kontaktu z psychiatrą. Część z nich powinna uczęszczać również na zajęcia do logopedy, jak również uczestniczyć w rehabilitacji ruchowej. Ze względu na zbyt powolny wzrost, powinny regularnie odwiedzać pediatrę, ale też endokrynologa i gastrologa. Ważne jest, aby zauważyć problemy odpowiednio wcześnie i objąć je opieką terapeutyczną. Bardzo istotna jest tutaj relacja z rodzicem, który powinien zbudować z dzieckiem silną więź oraz tłumaczyć te zjawiska i zachowania, których ono nie rozumie.

Terapia FAS/FASD ma na celu odzyskanie równowagi przez małego pacjenta, poprawę relacji w jego rodzinie, a także rozwijania jego możliwości w zakresie radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Spotkania z terapeutą mogą mieć charakter indywidualny, jak i grupowy (z całą rodziną lub jej częścią). W terapii z dziećmi z FASD często wykorzystuje się techniki neurorozwojowe (skupione m.in. na stymulacji sensorycznej), psychodynamiczne (skupione na relacjach) oraz pracy z traumą (chodzi tu głównie o metodę SE według Petera Levine’a).

 

Źródła:

  1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448178/
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3779274/

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.