Nagła śmierć sercowa – przyczyny, objawy i czynniki ryzyka

Nagła śmierć sercowa stanowi nawet 80-90 proc. wszystkich nagłych zgonów. Zazwyczaj prowadzi do niej zawał serca. Inne możliwe przyczyny to poważne zaburzenia rytmu serca, wrodzone wady serca czy kardiomiopatie. W celu zapobiegania nagłej śmierci sercowej konieczna jest wczesna diagnostyka chorób serca, prowadzenie zdrowego trybu życia, a w razie wystąpienia incydentu sercowego – jak najwcześniejsze wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Czym jest nagła śmierć sercowa?

Nagły zgon sercowy to niespodziewana śmierć, do której doprowadziło zatrzymanie krążenia. Tego typu incydent dotyczy niemal wyłącznie osób dotkniętych rozmaitymi chorobami serca. Choroba serca może mieć charakter utajony lub zostać wcześniej zdiagnozowana. Zazwyczaj nagły zgon poprzedzony jest omdleniem, które występuje na kilkadziesiąt minut przed pojawieniem się objawów zaburzeń czynności serca. Nagły zgon sercowy zazwyczaj spotykany jest w grupie wiekowej 45-75 lat i częściej dotyczy mężczyzn. U podłoża niemal 85 proc. nagłych zgonów sercowych leży migotanie komór rozwijające się w efekcie rozmaitych chorób serca, rzadziej – asystolia.

Przyczyny nagłej śmierci sercowej

Najczęstszą przyczyną nagłej śmierci sercowej jest choroba niedokrwienna serca, powstała w efekcie niewystarczającego zaopatrzenia mięśnia sercowego w tlen i związki odżywcze. Zazwyczaj choroba niedokrwienna serca rozwija się w konsekwencji miażdżycy naczyń wieńcowych, czyli naczyń krwionośnych unaczyniających mięsień sercowy. Powikłaniem choroby niedokrwiennej serca jest zawał serca, czyli niedotlenienie obszaru mięśnia sercowego, zaopatrywanego w tlen przez określone naczynie krwionośne. Jeżeli w naczyniu wieńcowym dojdzie do oderwania blaszki miażdżycowej i powstanie zakrzep, który zamyka światło naczynia uniemożliwiając światło naczynia krwionośnego, wówczas mięsień sercowy jest niedotleniony. Gdy rozwinie się zawał serca, przyczyna zgonu to obumieranie komórek mięśnia sercowego i nieskoordynowana praca mięśnia sercowego, czyli migotanie komór.

Inne – poza chorobą niedokrwienną serca – przyczyny nagłej śmierci sercowej to:

• kardiomiopatie,
• zwężenie zastawki aortalnej,
• wypadanie płatka zastawki mitralnej,
• zastoinowa niewydolność serca,
• wrodzone wady serca,
• choroba węzła zatokowego,
• rozwarstwienie aorty,
• stany zapalne naczyń lub serca,
• zaburzenia rytmu serca.

Czynnikami ryzyka, mogącymi zwiększyć ryzyko nagłego zgonu sercowego to niezdrowy styl życia – brak aktywności fizycznej, nadmierna masa ciała, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu oraz przewlekłe narażenie na stres. Czynnikami ryzyka jest także nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, a także cukrzyca.

Nagła śmierć sercowa – objawy

Nagła śmierć sercowa – jak wskazuje nazewnictwo – ma gwałtowny charakter. Trudno wymienić, jakie objawy charakteryzują ten stan. Chory zazwyczaj traci przytomność, nagle upada, nie ma z nim kontaktu. W efekcie zaburzeń krążenia krwi zaobserwować można brak wyczuwalnego tętna oraz oddechu, poszerzenie źrenic oraz bladość skóry. Niekiedy omdlenie poprzedzone jest uczuciem kołatania serca, bólem w klatce piersiowej, zawrotami głowy.

Nagłe zatrzymanie krążenia – pierwsza pomoc

Jeżeli dojdzie do zatrzymania krążenia, należy jak najszybciej wezwać fachową pomoc i rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Najpierw należy wykonać 30 uciśnięć klatki piersiowej na głębokość około 5 cm, utrzymując częstotliwość 100-120 uciśnięć na minutę. Potem wykonywane są dwa wdechy, które powinny prowadzić do uniesienia klatki piersiowej. Taką sekwencję czynności należy kontynuować do momentu odzyskania przez poszkodowanego oddechu lub przybycia służb ratunkowych.

Gdy dostępny jest defibrylator AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny), można go zastosować w celu przywrócenia akcji serca. Defibrylator może być używany przez osoby bez wykształcenia medycznego; sprzęt samodzielnie dokonuje analizy rytmu serca osoby poszkodowanej i wydaje odpowiednie polecenia dotyczące dalszego postępowania.

Śmierć sercowa – profilaktyka nagłego zgonu sercowego

Aby zminimalizować ryzyko rozwoju nagłej śmierci sercowej, należy zadbać o regularne wykonywanie badań profilaktycznych – pomiary ciśnienia krwi, oznaczenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów, EKG. W razie wystąpienia objawów mogących sugerować choroby serca, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Mowa o takich objawach jak ból i kłucie w klatce piersiowej, uczucie kołatania serca, duszności, zawroty głowy i osłabienie. Ponadto warto prowadzić zdrowy tryb życia, dbając o regularny ruch, odpowiednio skomponowaną dietę, a także rezygnację z używek czy narażenia na stres.

Bibliografia:

1. Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika i P. Gajewskiego; Medycyna Praktyczna, 2010