Serce to symbol miłości. Rysują je małe dzieci na laurkach dla mamy, a zakochani – na ławkach w parku lub – obecnie częściej – wstawiają je w SMS–ach i wiadomościach przesyłanych przez komunikatory internetowe. Tymczasem serce powinno być raczej symbolem pracy. Dzięki jego nieustannej aktywności krew stale krąży po organizmie ludzkim.
Zdrowe serce w stanie spoczynku organizmu bije ok. 70 razy na minutę. W stanach ekscytacji lub wzmożonego wysiłku fizycznego może przyspieszyć nawet do 130 uderzeń. Jego podstawowe zadanie to dostarczenia do wszystkich narządów ludzkiego ciała krwi bogatej w tlen i substancje odżywcze.
Stosując język techniczny, serce można nazwać pompą tłocząco-zalewową, której głównym zadaniem jest utrzymanie krążenia krwi i organizmu przy życiu. Serce zbudowane jest z 4 jam: z dwóch przedsionków – lewego i prawego oraz dwóch komór, które rozdziela przegroda. Komory zamykane i otwierane są przez zastawki – prawa przez trójdzielną, a lewa przez dwudzielną. Przed urazami serce chroni błona śluzowa złożona z dwóch warstw – nasierdzia (warstwa wewnętrzna) i osierdzia (warstwa zewnętrzna), pomiędzy którym znajduje się płyn. Osierdzie przyczepione jest do kręgosłupa i klatki piersiowej za pomocą więzadeł, dzięki czemu utrzymuje serce w stałej pozycji. Serce dziecka słychać już w 6. tygodniu ciąży. Jego budowa jest jednak nieco inna, ponieważ do czasu narodzin nie funkcjonują jeszcze płuca, z którymi powiązana jest praca serca.
Zwykło się uważać, że serce jest po lewej stronie. I rzeczywiście jest ono nieco przesunięte w lewą stronę, ale w istocie leży pośrodku klatki piersiowej – pomiędzy płatami płuc. Zdrowe serce ludzkie ma wielkość w przybliżeniu odpowiadającą wielkości zaciśniętej pięści swojego właściciela. U kobiet waży ok. 270 g, a u mężczyzn – ok. 320 g. Podczas przeciętnego życia człowieka serce uderza ponad 3,5 mld razy.
Swoją pracę serce rozpoczyna od pauzy, podczas której przedsionki i komory są rozkurczone, a krew z żył głównych i płucnych pod wpływem różnicy ciśnień przelewa się do serca. Gdy obie komory są już wypełnione krwią, węzeł zatokowo-przedsionkowy wytwarza bodziec elektryczny, pod którego wpływem dochodzi do skurczu przedsionków i wzrasta w nich ciśnienie. Na skutek tego do komór dostaje się krew z przedsionków i rośnie ich objętość – nazywana jest objętością końcoworozkurczową, a panujące w komorach ciśnienie – obciążeniem wstępnym bądź ciśnieniem późnorozkurczowym. Gdy ciśnienie w komorach jest większe niż ciśnienie w przedsionkach, dochodzi do zamknięcia zastawek, które wywołuje efekt akustyczny zwany pierwszy tonem serca. Następnie dochodzi do skurczu izowolumetrycznego, który nie zmienia objętości komór, ale powoduje za to wzrost ich napięcia i zwiększenie ciśnienie. W momencie kiedy ciśnienie w komorach przekracza ciśnienie panujące w aorcie i pniu płucnym, następuje faza wyrzutu, podczas której cała objętość krwi znajdującej się w komorach (tzw. objętość wyrzutowa) zostaje wypchnięta do aorty i pnia płucnego. Po wyrzucie krwi spada ciśnienie w komorach serca, w związku z czym następuje zamknięcie zastawek aortalnej i pnia płucnego, co wywołuje drugi ton serca. W komorach po wyrzucie zostaje pewna ilość krwi, która wytwarza ciśnienie końcowoskurczowe i sama również zwana jest objętością końcowoskurczową. Tym samym rozpoczyna się faza rozkurczowa. Gdy ciśnienie w komorach spada poniżej ciśnienia w przedsionkach, krew z przedsionków wlewa się do komór i powtarza się cykl pracy serca.
Chore serce może boleć na różne sposoby. Charakter bólu często związany jest z jego przyczyną. Ból serca może być objawem:
Gdy “boli serce”, zawsze trzeba to skonsultować z lekarzem. Ból może być spowodowany poważnymi chorobami, które mogą stanowić zagrożenie życia lub prowadzić do groźnych powikłań. Warto dbać o zdrowie serca, regularnie uprawiając aktywność fizyczną. Zdrowy wysiłek fizyczny powinien być dostosowany do ogólnej kondycji organizmu. Aby utrzymać ciało w jak najlepszej formie, należy ćwiczyć 3 razy w tygodniu przez ok. 30–45 min.
