Narkolepsja, czyli kiedy nie możesz wygrać ze snem. Czy narkolepsja jest groźna?

Narkolepsja to rodzaj zaburzenia snu. W przeciwieństwie do bezsenności narkolepsja polega na niekontrolowanej senności w ciągu dnia, która jest niezwykle trudna, a czasami wręcz niemożliwa do opanowania. Zaburzenie to dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Narkolepsja pojawia się najczęściej w okresie dojrzewania, choć jej objawy mogą zostać zauważone również po 20. roku życia. Co ciekawe, narkolepsja w zadziwiający sposób łączy się z bezsennością. O ile bowiem w ciągu dnia pacjenci nie są w stanie walczyć ze snem, o tyle w nocy często mają problemy z zaśnięciem.

Na czym polega narkolepsja?

Narkolepsja to rodzaj nieuleczalnego zaburzenia snu, które powoduje, że pacjent w ciągu dnia nieustannie walczy z sennością. U chorego pojawia się trudna do opanowania potrzeba snu. Nocą natomiast spora część osób zmagających się z narkolepsją boryka się z problemami z zaśnięciem.

Zasada działania narkolepsji powoduje, że jest to schorzenie wyjątkowo uciążliwe. Często uniemożliwiające nawet normalne funkcjonowanie w grupie społecznej. Wiele osób nie wie, co to jest narkolepsja, i nietypowe zachowania chorego przypisuje zupełnie innym przyczynom. W przypadku narkolepsji trudno więc mówić o normalnym funkcjonowaniu w szkole lub efektywnej pracy w tradycyjnym wymiarze godzin.

Narkolepsja jest co prawda nieuleczalna, natomiast można ograniczyć jej objawy i zmniejszać ich wpływ na codzienne funkcjonowanie. Wiele zależy od stopnia nasilenia zaburzenia. Wyróżnia się trzy stopnie natężenia narkolepsji:

• słaby – związany z niewielką sennością w ciągu dnia, katapleksja pojawia się rzadziej niż raz w tygodniu,
• średni – senność towarzyszy pacjentowi przez większość czasu, a katalepsja pojawia się rzadziej niż raz dziennie,
• silny – potrzeba snu jest bardzo silna i trudna do opanowania, a katalepsja pojawia się częściej niż raz dziennie.

Narkolepsja – przyczyny

Narkolepsja w wielu aspektach pozostaje nierozwiązaną zagadką. Przyczyny tego zaburzenia nie zostały do końca wyjaśnione przez naukowców. Najsilniejszym przypuszczeniem jest natomiast założenie o mutacji genu kodującego antygen HLA, który zlokalizowany jest w chromosomie 6. Według naukowców u osób, u których pojawia się ta mutacja, ryzyko wystąpienia narkolepsji wzrasta.

Za „inicjatora” narkolepsji uznaje się natomiast układ odpornościowy i generowaną przez niego reakcję autoimmunologiczną sprowokowaną przez wirus lub inny czynnik infekcyjny. Chodzi o infekcje, w wyniku których zaatakowane zostają komórki nerwowe produkujące hipokretynę (białko odpowiadające za regulację faz snu). To właśnie zniszczenie komórek odpowiedzialnych za produkcję hipokretyny miałoby odpowiadać za zaburzenia snu.

Objawy narkolepsji

Objawy narkolepsji występują dziesięciokrotnie częściej u osób, w których rodzinie już pojawiło się to zaburzenie. Zasada dziedziczenia, podobnie jak ostateczne przyczyny narkolepsji, nie została jednak do końca poznana.

Do głównych objawów narkolepsji, które ujawniają się najczęściej w okresie dojrzewania, zalicza się:

• katapleksję – nagłe rozluźnienie mięśni; atak katapleksji sprawia, że osoba nie jest w stanie ustać na własnych nogach i automatycznie traci napięcie w mięśniach,
• paraliż senny – podczas ataku katapleksji chory nie jest w stanie się poruszyć ani wypowiedzieć,
• ciągłą senność – poprzedza atak i na jakiś czas po nim znika,
• halucynacje – omamy hipnagogiczne.

Tym podstawowym objawom narkolepsji mogą towarzyszyć także:

• problemy ze snem w nocy, bezsenność, częste wybudzanie się,
• automatyczne wykonywanie czynności bez udziału świadomości (pacjent potem o nich nie pamięta),
• utrata ostrości widzenia.

Czy narkolepsję można leczyć?

Leczenie narkolepsji rozpoczyna się od szerokiego wywiadu oraz badania fizykalnego. Narkolepsję diagnozuje i leczy lekarz neurolog. W trakcie wywiadu korzysta się ze skali senności Epworth (10 punktów oznacza nadmierną senność, 15 to już senność patologiczna). W ramach diagnostyki narkolepsji wykonuje się badania krwi, obrazowe głowy oraz neurofizjologiczne. Cennych informacji dostarcza również badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem wartości hipokretyny-oreksyny. Leczenie narkolepsji poprzedza:

• całonocne badanie polisomnograficzne,
• wielokrotny test latencji snu,
• test utrzymania czuwania.

Lek na narkolepsję to przede wszystkim preparaty z modafinilem. Składnik ten podtrzymuje stan czuwania i zmniejsza senność w ciągu dnia. Sięga się również po leki z amfetaminą (działanie pobudzające) i chlorowodorkiem metyltfenidatu (stymulacja organizmu). Nie ma mowy o tego typu lekach na narkolepsję bez recepty. Dawkowanie każdego z nich musi kontrolować lekarz. Same napady katalepsji ogranicza się dzięki leczeniu narkolepsji inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny oraz trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi (hamowanie snu).