O czym świadczy świszczący oddech u dzieci i dorosłych? Możliwe przyczyny i sposoby leczenia

Świszczący oddech powstaje w wyniku przepływu powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Jest to objaw, który występuje w kilku jednostkach chorobowych u dzieci i dorosłych. Świst oddechowy może pojawić się podczas wdechu lub wydechu, bywa słyszalny w obu fazach jednocześnie.

Drogi oddechowe człowieka składają się z jamy nosowej, gardła, krtani, tchawicy oraz oskrzeli i oskrzelików. Kiedy u dziecka lub osoby dorosłej dojdzie do zwężenia jednego z tych elementów z powodu różnego rodzaju zaburzeń, pojawia się świszczący oddech. Może on być słyszalny tylko podczas osłuchiwania stetoskopem przez lekarza lub bez żadnego przyrządu. Przyczyny świszczącego oddechu są różne – od infekcji po nowotwory.

Co to jest świszczący oddech?

Świszczący oddech to objaw, który powstaje w wyniku zwężenia dróg oddechowych. Przepływające przez nie powietrze powoduje świst, czyli dźwięczny odgłos o wysokiej częstotliwości i syczącym charakterze. Może być on słyszalny tylko podczas osłuchiwania za pomocą stetoskopu lub być na tyle głośny, że nie jest konieczny żaden przyrząd, aby go usłyszeć. Wyróżnia się kilka rodzajów świszczącego oddechu u dzieci i dorosłych:

• świst wdechowy – słychać go podczas wdechu, jest wynikiem zwężenia górnych dróg oddechowych,
• świst krtaniowy, określany jako stridor – charakterystyczny, głośny ton, który wskazuje na częściowe zwężenie krtani i górnej części tchawicy,
• świst wydechowy – pojawia się podczas wydechu na skutek zwężenia dróg oddechowych mieszczących się w klatce piersiowej,
• świst mieszany – słychać go zarówno podczas wdechu, jak i wydechu.

Świst oddechowy najczęściej występuje u małych dzieci, ponieważ predysponuje do tego ich budowa anatomiczna – drogi oddechowe są wąskie i krótkie, a krtań, tchawica i oskrzela są wiotkie i łatwo się zapadają. Duża ilość gruczołów śluzowych i brak zdolności do efektywnego kaszlu sprzyjają zaleganiu wydzieliny w oskrzelach. Dlatego świszczący oddech u niemowlaka, noworodka i bardzo małych dzieci jest jednym z najczęstszych objawów przy patologiach układu oddechowego.

Przyczyny świszczącego oddechu

Świszczący oddech u dziecka i osoby dorosłej nie jest objawem, który świadczy tylko o jednej, konkretnej jednostce chorobowej. Zwykle jest to jedna z wielu występujących dolegliwości. Świsty oddechowe mogą mieć różne nasilenie, niekiedy towarzyszy im także furczenie, rzężenie lub duszność. Najczęstsze przyczyny świszczącego oddechu to:

• zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych – towarzyszy zwykle infekcji wirusowej lub bakteryjnej; słyszalne jest charakterystyczne charczenie,
• zapalenie krtani – powstaje w wyniku zakażenia bakteryjnego lub wirusowego; pojawia się chrypka, świszczący oddech i kaszel; jest szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci,
• zapalenie tchawicy – poza świszczącym oddechem pojawia się suchy i bolesny kaszel,
• zapalenie oskrzeli – powstaje w wyniku zwężenia oskrzeli; objawy to męczący kaszel i świszczący oddech, którym towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny,
• astma – pojawia się w wyniku skurczu oskrzeli; jest to najczęstszą przyczyną nawracającego świstu oddechowego,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – pojawiają się świsty wydechowe,
• ciało obce w drogach oddechowych lub zachłyśnięcie treścią pokarmową – świsty oddechowe pojawiają się nagle,
• reakcja alergiczna – w wyniku spożycia niektórych pokarmów lub ukąszenia owada dochodzi do obrzęku i nagłego zwężenia dróg oddechowych, co powoduje świszczący oddech,
• wady rozwojowe – wrodzona wiotkość krtani lub tchawicy, rozszczep podniebienia, przetoki lub wady serca powodują świszczący oddech u noworodka,
• nowotwory, w tym rak płuc – świszczący oddech pojawia się, kiedy guz zajmuje jedno z głównych oskrzeli lub tchawicy.

Kaszel i świszczący oddech po wysiłku może wynikać ze skurczu oskrzeli w wyniku tzw. astmy wysiłkowej. Jest to specyficzny rodzaj zaburzenia, który jest związany z intensywną aktywnością fizyczną. Natomiast w spoczynku nie stwierdza się żadnych odchyleń od normy.

Leczenie świszczącego oddechu

Leczenie świszczącego oddechu u dzieci i dorosłych polega na odpowiedniej terapii choroby, która wywołuje ten objaw, dlatego należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W przypadku astmy konieczne jest zastosowanie leków rozkurczających oskrzela, natomiast bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych wymagają antybiotykoterapii. W przypadku aspiracji ciała obcego, zachłyśnięcia lub reakcji alergicznych, którym towarzyszy duszność, konieczne jest wezwanie pogotowia i dalsza terapia w szpitalu. Leczenie świszczącego oddechu i złagodzenie innych objawów związanych z zaleganiem wydzieliny w drogach oddechowych można wspomóc inhalacjami i oklepywaniem klatki piersiowej. Należy także zadbać o odpowiednie warunki otoczenia: dostęp do chłodnego i nawilżonego powietrza, wietrzenie pomieszczenia i nawodnienie organizmu.