Obręcz barkowa a biomechanika kończyny górnej. Co warto wiedzieć?

Obręcz barkowa odgrywa istotną rolę w układzie ruchu. Składa się z kości, więzadeł oraz mięśni, które – współpracując ze sobą – stabilizują kończynę górną i łączą ją z tułowiem.  Ze względu dużą mobilność oraz liczne obciążenia kompleks barkowy jest narażony na liczne kontuzje i uszkodzenia. Poznaj najczęstsze choroby obręczy barkowej, a także dowiedz się, jak je leczyć.

Obręcz barkowa – budowa 

Obręcz barkowa stanowi połączenie kości ramiennej, łopatki, obojczyka oraz mostka. Struktury kostne tworzą 4 stawy:

• staw mostkowo-obojczykowy,
• staw barkowo-obojczykowy,
• staw ramienny,
• staw łopatkowo-żebrowy.

Przed urazami i kontuzjami obręcz barkową chroni kompleks mięśni nazywanych stożkiem rotatorów. W ich skład wchodzą mięśnie nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy oraz podłopatkowy. Dodatkowo stabilizację dynamiczną obręczy barkowej zapewnia część zstępująca mięśnia czworobocznego, mięsień podobojczykowy oraz mięsień naramienny.  

Staw ramienny wyróżnia się największą ruchomością – jest to staw kulisty, wieloosiowy, daje więc możliwość poruszania kończyną górną w trzech płaszczyznach. Zakres ruchów to:  

• odwodzenie i przywodzenie, 
• zgięcie i wyprost,  
• rotacja zewnętrzna i rotacja wewnętrzna, 
• obwodzenie – kombinacja powyższych ruchów. 

Bóle obręczy barkowej – przyczyny i objawy

Na ból barku narażone są w szczególności osoby uprawiające dyscypliny sportowe, które nadmiernie angażują mięśnie ramienia. Nie sprzyja temu również noszenie ciężkich toreb oraz długie godziny spędzane w pozycji siedzącej. Tryb życia pozbawiony odpowiedniej dawki ruchu przekłada się na słabe odżywienie struktur budujących obręcz barkową. Dolegliwości bólowe mogą występować zarówno po jednej, jak i drugiej stronie barku. Często mają charakter promieniujący do szyi, łopatki, a niekiedy do łokcia i dłoni.  

Charakterystycznym objawem jest ograniczenie ruchomości ramienia – pojawia się wtedy ból barku przy podnoszeniu ręki do góry i na boku. W trakcie ruchu można usłyszeć trzaski lub chrupanie w obrębie barku. Niewydolny kompleks barkowy utrudnia wykonywanie codziennych czynności, uprawianie aktywności fizycznej, a nawet spokojny sen. Pacjenci borykają się także z osłabieniem siły mięśniowej.

Choroby obręczy barkowej

Wśród najczęstszych schorzeń w rejonie obręczy barkowej wymieniamy:

• zmiany zwyrodnieniowe tej okolicy,
• zmiany zapalne stawu barkowego, np. w wyniku chorób reumatycznych,
• uszkodzenie stożka rotatorów (mięśnia nadgrzebieniowego),
• uszkodzenie obrąbka stawu ramiennego,
• bark zamrożony, czyli zrostowe zapalenie torebki stawowej,
• zwichnięcia stawu,
• zespół ciasnoty podbarkowej.

Ból obręczy barkowej – diagnostyka i leczenie

Ból obręczy barkowej o charakterze przewlekłym powinien skłonić nas do wizyty u ortopedy. Specjalista przeprowadzi wywiad, a także wykona badanie funkcjonalne, w którym zbada zakres ruchu ramienia. Lekarz może zalecić diagnostykę obrazową, czyli badanie USG, zdjęcie RTG lub rezonans magnetyczny. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych (np. OB, CRP, morfologia, kwas moczowy itp.).

Leczenie obręczy barkowej jest zależne od schorzenia. Często opiera się na terapii farmakologicznej za pomocą leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Pozytywne rezultaty mogą przynieść także iniekcje dostawowe z środkami miejscowo znieczulającymi.

Nieodzownym elementem powrotu do sprawności jest rehabilitacja. Do jej głównych metod należą terapia manualna, trening funkcjonalny, masaż obręczy barkowej oraz ćwiczenia na obręcz barkową. Takie działania zapewniają wzmocnienie struktur oraz normalizację napięcia mięśniowego.

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, wyd. lekarskie PZWL, Warszawa 2012. 
2. Skolimowski J., Skolimowska B., Demczuk-Włodarczyk E. i in. Współczesne poglądy na biomechanikę kompleksu barkowego, Fizjoterapia 2009, 17, 64-73. 
3. Lesiak A., Zespół bolesnego barku – patogeneza, obraz kliniczny i leczenie, Rehabilitacja Medyczna 2022, T6 nr. specj. 38-44.