Omdlenia kardiogenne – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Omdlenia kardiogenne polegają na utracie przytomności z powodu zaburzeń związanych z pracą układu sercowo-naczyniowego. Najczęściej dochodzi do nich na skutek występowania schorzeń kardiologicznych wywołujących arytmie, rzadziej przez nieprawidłowe zmiany w budowie serca. Dokładna diagnostyka omdleń typu kardiogennego umożliwia podjęcie leczenia przyczynowego.

Czym są omdlenia kardiogenne?

Omdlenie kardiogenne to krótkotrwała utrata przytomności wywołana przez zaburzenia związane z funkcjonowaniem serca, które prowadzą do ograniczenia dopływu krwi (i transportowanych przez nią tlenu i składników odżywczych) do mózgu. Zwykle rozpoczyna się nagle i szybko ustępuje.

Szacuje się, że omdlenia kardiogenne stanowią około 15 proc. wszystkich przypadków omdleń. Najczęściej ich występowanie jest objawem schorzenia w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Warto diagnozować nieprawidłowości leżące u podłoża omdleń kardiogennych, ponieważ pozwala to na podjęcie leczenie przyczynowego chorób, które (szczególnie nieleczone) mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Przyczyny omdleń kardiogennych

Nieprawidłowości w budowie serca oraz arytmie związane z zaburzeniami przepływu impulsów elektrycznych przez ten narząd mogą powodować, że do mózgu nie dociera dostateczna ilość krwi.

Wśród przyczyn związanych z tym omdleń kardiogennych wymienia się:

• kardiomiopatie (niedokrwienną, rozstrzeniową, przerostową obturacyjną),
• nieprawidłowości w obrębie zastawek serca,
• rozwarstwienie aorty,
• tamponadę serca,
• guzy obturacyjne serca,
• chorobę osierdzia,
• nadciśnienie płucne,
• zator płucny,
• kanałopatie – wrodzone choroby związane z zaburzonymi funkcjami kanałów jonowych,
• tachykardię, która może być wywołana m.in. migotaniem lub trzepotaniem przedsionków,
• bradykardię, którą mogą powodować m.in. dysfunkcja węzła zatokowego lub problemy z pracą rozrusznika serca.

Charakterystyka omdleń kardiogennych

Cechami, które mogą wskazywać na wystąpienie kardiogennego typu omdlenia są:

• utrata przytomności w czasie wysiłku,
• utrata przytomności w pozycji leżącej,
• pojawienie się dodatkowo objawów towarzyszących, takich jak kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, duszność.

Omdlenia kardiogenne zdarzają się najczęściej wśród mężczyzn powyżej 60. roku życia.

Diagnostyka omdleń kardiogennych

W rozpoznaniu typu kardiogennego omdlenia bardzo ważną rolę pełni dokładne przeprowadzenie wywiadu medycznego oraz badania fizykalnego. Szacuje się, że na tej podstawie udaje się postawić diagnozę w niemal 50 proc. przypadków.

Badania, które mogą zostać przeprowadzone dodatkowo w celu ustaleniu rozpoznania oraz dokładnej oceny występujących zaburzeń to:

• elektrokardiografia (EKG)
• Holter EKG,
• echokardiografia,
• badanie wysiłkowe EKG,
• wszczepienie ILR – urządzenia, które stale monitoruje elektryczną pracę serca,
• podstawowe badania krwi (służą m.in. wyeliminowaniu innych możliwych przyczyn utraty przytomności).

Leczenie omdleń kardiogennych

Leczenie omdleń kardiogennych powinno być ukierunkowane na wyeliminowanie lub kontrolowanie przyczyny ich wystąpienia. Oznacza to, że sposób postępowania terapeutycznego znacząco różni się w zależności od rodzaju zaburzeń wywołujących utratę przytomności.

Wśród stosowanych opcji leczenia omdleń kardiogennych można wymienić m.in. farmakoterapię (w tym często leki antyarytmiczne), ablację (celowe uszkodzenie fragmentu tkanek serca w miejscu, które powoduje arytmie), wszczepienie rozrusznika serca, operacje mające na celu korekcję nieprawidłowości w budowie serca (np. w przypadku wad zastawek).

Co robić w przypadku omdlenia kardiogennego?

Jeśli jesteśmy świadkami omdlenia, pierwszym krokiem po upewnieniu się, że poszkodowany znajduje się w bezpiecznym otoczeniu powinno być sprawdzenie, czy oddycha.

1. Jeśli poszkodowany nie oddycha: wezwij pogotowie ratunkowe (numer telefonu 112 lub 999) i rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową – wykonuj naprzemiennie po 30 ucisków klatki piersiowej i dwa wdechy ratunkowe.
2. Jeśli poszkodowany oddycha: ułóż go na plecach i na kilkanaście sekund unieś w górę jego kończyny dolne (o ok. 30 cm nad poziom podłogi). Zadbaj o dopływ świeżego powietrza, w zatłoczonym miejscu poproś osoby nieudzielające pomocy o odsunięcie się. Po odzyskaniu przytomności poszkodowany powinien jeszcze przez kilka minut poleżeć. Jeśli po tym czasie czuje się dobrze można pomóc mu stopniowo i bardzo powoli wstać.

Bibliografia:

1. Mizrachi E. M., Sitammagari K. K. (2021) Cardiac Syncope, StatPearls.
2. Runser L. A., Gauer R. L., Houser A. (2017) Syncope: Evaluation and Differential Diagnosis, American Family Physician, 1,95(5): 303-312B.