Czym jest utrata przytomności? Udzielanie pierwszej pomocy przy omdleniu

Utrata przytomności to stan, w którym dochodzi do zaburzenia świadomości i braku reakcji na bodźce zewnętrzne: głos, dotyk, ból. Może trwać od kilku sekund do nawet kilku dni. Jeśli trwa krótko, nazywana jest omdleniem. Przyczyny utraty przytomności mogą być różne, najczęściej dochodzi do niej w wyniku zaburzeń ukrwienia mózgowego.

Niezależnie od przyczyny, która wywołała utratę przytomności, konieczne jest prawidłowe udzielenie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej oraz wezwanie zespołu ratownictwa medycznego. Jest to niezwykle istotne, ponieważ w krótkim czasie może dojść do niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań.

Co to jest utrata przytomności?

Utrata przytomności jest potencjalnie niebezpiecznym stanem, w czasie którego z powodu wielu przyczyn dochodzi do zaburzeń świadomości. Osoba poszkodowana jest nieprzytomna i nie reaguje na żadne bodźce pochodzące z zewnątrz – głos, potrząsanie ramionami, ciepło, zimno lub doznania bólowe. Utrata przytomności może utrzymywać się przez kilka sekund (krótkotrwała utrata przytomności) lub dłużej, niekiedy nawet kilka dni.

W trakcie utraty przytomności oddech i bicie serca są zachowane, jednak w każdej chwili może dojść do zatrzymania krążenia i niedrożności dróg oddechowych. Do oceny stanu przytomności służy skala Glasgow (GCS), w której bierze się pod uwagę takie parametry, jak: otwieranie oczu, kontakt słowny oraz reakcję ruchową.

Przyczyny utraty przytomności

Do nagłej utraty przytomności może dojść z wielu powodów. Najczęściej powstaje ona w wyniku niedostatecznego ukrwienia i dotlenienia mózgu – odruchy sercowo-naczyniowe, które kontrolują krążenie są chwilowo zniesione (nie następuje skurcz naczyń krwionośnych i przyspieszenie akcji serca, przez co do mózgu napływa mniejsza ilość krwi). Jest to krótkotrwały stan, fachowo określany omdleniem, który trwa kilka sekund i ustępuje samoistnie. Może pojawić się w wyniku:

• nagłej zmiany pozycji z siedzącej na stojącą,
• przebywania w wysokiej temperaturze lub dusznym pomieszczeniu,
• stresu i silnych emocji,
• gry na instrumentach dętych,
• spadku ciśnienia tętniczego krwi,
• wysiłku fizycznego, np. podnoszenia ciężarów,
• kaszlu lub wypróżniania się.

Inne przyczyny utraty przytomności to:

• silny ból,
• wyczerpanie organizmu,
• odwodnienie,
• zaburzenia rytmu serca,
• choroby i zaburzenia narządów wewnętrznych (nerek, wątroby, serca),
• przegrzanie lub wyziębienie organizmu,
• zatrucia substancjami toksycznymi,
• krwawienie śródczaszkowe spowodowane urazem głowy,
• hipoglikemia lub hiperglikemia,
• nagłe zatrzymanie krążenia.

Utrata przytomności z drgawkami to stan, który pojawia się zwykle podczas napadu u osób chorych na padaczkę. Jednak może być wywołany także urazem czaszki, dużą ilością alkoholu lub gorączką u małego dziecka.

Jakie są objawy utraty przytomności?

Pierwsze objawy utraty przytomności, które są odczuwane tuż przed zaburzeniami świadomości, to zwykle uczucie duszności i gorąca, zawroty i ból głowy, nudności, szum w uszach, wzmożona potliwość i bladość powłok skórnych. Osoba poszkodowana ma wiotkie mięśnie, zamknięte oczy, nie spełnia poleceń, nie reaguje na głos, dotyk i bodźce zewnętrzne. Krótkotrwała utrata przytomności najczęściej ustępuje samoistnie po kilku sekundach.

U osoby, która była nieprzytomna, występują zwykle dezorientacja, ból głowy, nadmierna senność i ogólne osłabienie. Poszkodowany najczęściej nie pamięta okoliczności zdarzenia, ani tego, co się wydarzyło. W niektórych przypadkach może dojść do zatrzymania krążenia i niedrożności oddechowej z powodu zablokowania dróg oddechowych ciałem obcym, językiem lub treścią pochodzącą z żołądka. W takiej sytuacji skutki utraty przytomności to śmierć lub nieodwracalne uszkodzenie tkanki mózgowej.

Omdlenie a utrata przytomności

Omdlenie jest jednym z rodzajów zaburzeń świadomości. Trwa poniżej minuty. Rozwija się szybko, ustępuje samoistnie i następuje po nim pełny powrót świadomości. Jego przyczyną jest niedostateczne ukrwienie mózgu. Każde omdlenie jest utratą przytomności, jednak nie każda utrata przytomności jest omdleniem.

Pierwsza pomoc podczas utraty przytomności

Udzielenie pierwszej pomocy przy utracie przytomności jest niezwykle istotne, aby zapobiec groźnym dla zdrowia i życia powikłaniom. Postępowanie powinno obejmować:

1. Upewnienie się, że samemu jest się bezpiecznym.
2. Zbliżenie się do osoby poszkodowanej i ocena jej stanu:

• reagowanie na głos i dotyk,
• udrożnienie dróg oddechowych,
• stwierdzenie obecności oddechu (jeżeli chory nie oddycha, należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową),
• stwierdzenie widocznych urazów.

1. Zawiadomienie pogotowia ratunkowego.
2. Uniesienie kończyn dolnych osoby poszkodowanej w górę, co poprawia krążenie krwi.
3. Ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej – bocznej ustalonej i okrycie go kocem.
4. Stałą obecność przy poszkodowanym i monitorowanie jego stanu do przyjazdu pogotowia (nawet, gdy odzyskał przytomność).

Należy pamiętać, że osobie nieprzytomnej nie można podać niczego do picia, ponieważ może dojść do zachłyśnięcia.