Pełzak czerwonki i pełzak okrężnicy – charakterystyka, objawy i leczenie

Pełzak czerwonki oraz pełzak okrężnicy są typami pasożytów atakujących układ pokarmowy człowieka i upośledzających jego pracę. Szczególnie ten pierwszy wywołuje groźne w skutkach choroby, które mogą skończyć się nawet zgonem. W Polsce ryzyko zarażenia się tymi pasożytami jest relatywnie małe, ale dzięki łatwiejszym i tańszym podróżom coraz częstsze zachorowania zdarzają się także tutaj. Warto więc poznać wszystkie zagrożenia związane z pełzakiem czerwonki i pełzakiem okrężnicy.

Pełzak czerwonki – co to jest?

Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) jest pasożytem bytującym w ciele zwierząt i ludzi. Ten gatunek ameby żeruje przede wszystkim na układzie pokarmowym, choć może również rozprzestrzeniać się na inne organy wewnętrzne – wątrobę, płuca lub śledzionę. W ciągu życia przechodzi przez dwa stadia rozwoju, trofozoitu oraz cysty, z czego człowiek narażony jest na zarażenie tylko tą drugą formą (trofozoity giną w żołądku). Dostawszy się do organizmu ludzkiego, pełzak przez błony śluzowe może wnikać w tkankę mięśniową, gdzie powoduje stany zapalne oraz zmiany ropne. Prowadzi to do choroby zwanej pełzakowicą jelitową (czasami także czerwonką pełzakową lub amebozą), która może mieć charakter ostry lub przewlekły. W przypadku, gdy pełzak zaatakuje inne organy, mamy do czynienia z pełzakowicą pozajelitową. Jest to jednak choroba bardzo rzadko występująca, choć nie jest ona pozbawiona wysokiego ryzyka powikłań.

Pełzak okrężnicy – mniej groźny pasożyt jelita

Pasożytem niepatogennym – czyli nie wywołującym chorób – jest pełzak okrężnicy (Entamoeba coli). Pomimo swojej groźnej nazwy, pełzak okrężnicy jest dla ludzkiego organizmu obojętny, nie wyrządza żadnej szkody. Szacuje się nawet, że przynajmniej 50% ludzi jest nim zarażonych i o tym nie wie, gdyż ten gatunek pełzaka nie wywołuje żadnych objawów. Jak sama nazwa wskazuje, pełzak ten żyje w okrężnicy, gdzie pożywia się drobnoustrojami, krwinkami czerwonymi, grzybami i pierwotniakami, a w przypadku obumarcia jest wydalany z organizmu wraz z kałem. Choć nie wyrządza organizmowi krzywdy, nie jest łatwo go usunąć, nawet leczeniem farmakologicznym. W wielu przypadkach pełzak okrężnicy bytuje na swoim właścicielu przez całe jego życie.

Objawy zarażenia pełzakiem czerwonki

Zarażenie się pełzakiem czerwonki daje różne objawy, w zależności od tego, czy infekcja przybierze charakter ostry lub przewlekły.

W przypadku formy ostrej, można zaobserwować gwałtowne i nagłe bóle brzucha. Najczęściej występują one z krwawą lub mocno śluzową biegunką oraz innymi dolegliwościami w obrębie jamy brzusznej – wzdęciami, nudnościami, bolesnościami wątroby i jelita grubego. W ciężkim przebiegu choroby zaobserwować możemy wysoką gorączkę, sięgającą nawet ponad 39 stopnia Celsjusza oraz odwodnienie. Powikłaniem jest przede wszystkim pełzakowate zapalenie wątroby, a także pełzakowaty ropień wątroby. Obie choroby prowadzą do skrajnego wyniszczenia organizmu, niedokrwistości i chronicznych bólów głowy.

Forma przewlekła pełzakowicy jelitowej to długotrwałe i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Trudno jest to rozpoznać, bo u chorego cyklicznie następują fazy gojenia się i nawrotów. W fazie wznowienia objawów owrzodzenie naprzemiennie wywołuje biegunki oraz zaparcia. Osoba zarażona pełzakiem doświadcza także dotkliwych bólów nieustannie powiększonej wątroby. W dłuższej perspektywie pełzakowica może prowadzić do silnych krwotoków, odwodnienia i zgonu.

W naszej strefie klimatycznej nie łatwo jest się zarazić pełzakiem, bo jego cysty występują najczęściej w sferze tropikalnej i subtropikalnej. W Polsce do zakażenia dochodzi głównie u ludzi, którzy odwiedzają tamte miejsca, lub u ludzi, którzy mają kontakt z powracającymi z tropików.

Do zarażenia człowieka pełzakiem dochodzi drogą pokarmową. Nośnikami cyst pełzaka mogą być niedokładnie umyte owoce lub zarażone produkty spożywcze, woda oraz muchy. Z tego powodu bardzo ważne jest dbanie o higienę rąk, dokładne mycie spożywanych pokarmów oraz niepicie wody z nieznanego źródła.

W przypadku ujawnienia objawów właściwych dla pełzakowicy i podejrzenia choroby, konieczne jest wykonanie badań przesiewowych kału lub pobrania wycinków błony śluzowej jelita. Wykrycie pełzaków czerwonki natychmiastowo kwalifikuje chorego do leczenia preparatami przeciwpasożytniczymi oraz nawadniania i odżywiania organizmu. W każdym, nawet najlżejszym przypadku konieczna jest hospitalizacja oraz odizolowanie chorego.