Kiedy i dlaczego warto wykonywać samobadanie oraz obrazowe badanie piersi? 

W Polsce każdego roku na raka piersi choruje 19-22 tys. kobiet. To znaczy, że codziennie niepomyślną diagnozę słyszy aż 50 osób. W wielu przypadkach dzieje się to zbyt późno, aby chorobę wyleczyć. Pozostaje tylko żal, że nie wykonywało się regularnie samobadania i badania USG piersi. Na tym etapie nie masz już na nic wpływu. Zanim więc zostaniesz postawiona w takiej sytuacji, zadbaj o profilaktykę. Nie wiesz jak? Wyjaśniamy!

Czarne żniwo raka piersi w Polsce 

Rak piersi zajmuje wysoką pozycję na liście przyczyn zgonów spowodowanych przez nowotwór u kobiet (14 proc.). Wyprzedza go tylko rak płuc. Do tego jest najczęściej diagnozowanym w Polsce nowotworem złośliwym. Stanowi aż 22 proc. wszystkich postaci tej choroby.  

Mimo iż dotyczy przede wszystkim kobiet, nie oznacza to, że mężczyźni nie chorują. Diagnozę każdego roku słyszy 130 mężczyzn. Nie jest do końca znana przyczyna rozwoju choroby, wiele jednak wskazuje, że ma związek przede wszystkim z: 

• wiekiem, 
• mutacją w genach BRCA1 i BRCA2, 
• występowaniem choroby w rodzinie, 
• wczesnym wystąpienie pierwszej miesiączki, 
• późną menopauzą, 
• późnym urodzeniem pierwszego dziecka lub brakiem potomstwa, 
• terapią hormonalną, 
• wieloletnim stosowaniem antykoncepcji hormonalnej, 
• nadwagą lub otyłością, 
• nadużywaniem alkoholu, 
• dietą obfitująca w tłuszcze i ubogą w błonnik. 

Mimo druzgocących statystyk i świadomości ryzyka, jakie pociąga za sobą zbyt późno wykryty tak piersi, wiele kobiet nie wykonuje regularnych badań. Niektóre wolą udawać, że problem nie istnieje, w myśl przekonania, iż choroby niewykrytej nie ma. Inne natomiast uznają, że statystycznie rzecz biorąc, jest małe prawdopodobieństwo wystąpienia choroby… Samobadanie, jak i diagnostyka USG trwają zaledwie kwadrans. Czy piętnaście minut jest więcej warte niż kilkadziesiąt lat życia?

Kiedy badać piersi? 

Skoro już wiesz, jak ważne jest regularne badanie piersi, pora dowiedzieć się, kiedy to robić. Teoretycznie możesz wykonać samobadanie kiedykolwiek. W praktyce jednak nie zawsze jest to komfortowe. Wszystko przez cykl miesiączkowy. Jeśli w fazie lutealnej, a więc po owulacji a przed krwawieniem menstruacyjnym, odczuwasz objawy napięcia przedmiesiączkowego, możesz mieć trudność z dokładnym zbadaniem piersi. 

W tym czasie często są one tkliwe. Niekiedy nawet bardzo bolesne i opuchnięte. Naciskanie na nie opuszkami palców może wywoływać ból, mimowolnie więc będziesz się badać niedokładnie, aby nie dostarczać sobie dyskomfortu. Jeśli do tego twoje piersi będą obrzmiałe, wyczucie zmian nie będzie takie łatwe, zwłaszcza jeśli dopiero uczysz się samobadania. 

Kiedy zatem wykonywać badanie piersi w domu? Najlepiej w fazie menstruacji, gdy ustąpią już objawy napięcia przedmiesiączkowego albo w fazie folikularnej. Zwykle więc jest to czas między 5. a 14. dniem cyklu. Jak często wykonywać samobadanie? Co miesiąc od skończonego 18. roku życia. Warto jednak uczyć już młodsze dziewczynki zasad profilaktyki przeciwnowotworowej, aby badanie piersi stało się nawykiem, tak naturalnym, jak comiesięczne opłacanie rachunków. 

Jak samodzielnie badać piersi? 

Badanie zacznij od przyjrzenia się swoim piersiom w lustrze. Spleć ręce za szyją i obejrzyj się z przodu oraz z każdego boku. Twój niepokój powinny wzbudzić wszelkie nieprawidłowości w wyglądzie piersi. Jeśli coś wygląda inaczej niż dotychczas, wymaga konsultacji z lekarzem ginekologiem. A niepokojące są zmarszczenia skóry, wgłębienia i wybrzuszenia, a także wciągnięte brodawki sutkowe. 

Oględziny powtórz, opierając ręce na biodrach. Jeśli i tym razem nie zauważyłaś niczego niepokojącego – pora przejść do badania dłońmi. Najwygodniej będzie ci je przeprowadzić pod prysznicem i po namydleniu ciała. Dzięki temu ruch będzie płynny i nie będziesz czuć niekomfortowego naciągania skóry. W ten sposób też dokładniej wyczujesz wszelkie zgrubienia pod palcami.  

Zacznij od ściśnięcia delikatnie każdej z brodawek sutkowych. W ten sposób sprawdzisz, czy wydobywa się z nich wydzielina. Następnie załóż jedną rękę za szyję (tę od strony poddawanej kontroli piersi), a drugą zbadaj przeciwstawną pierś (lewą ręką – prawą, a prawą – lewą): 

• wykonuj ruchy koliste wokół brodawki po coraz szerszych kręgach, 
• wykonuj ruchy promieniste od brodawki ku brzegom piersi, 
• wykonuj ruchy pionowe w górę i dół, od jednego brzegu piersi ku drugiemu. 

Na koniec przeprowadź samobadanie w pozycji leżącej. W tym wypadku również jedną rękę połóż pod głowę, a potem wykonaj wszystkie ruchy jak przy badaniu na stojąco. Aby zapewnić płynność ruchom, możesz nasmarować skórę oliwką.

Jakie badania piersi wykonuje lekarz? 

USG piersi lub mammografię (u kobiet powyżej 40. roku życia) warto wykonywać co roku, by wykryć zmiany w bardzo wczesnym stadium, gdy szanse na wyleczenie wynoszą niemal 100 proc. Badanie USG wykonuje ginekolog, ale też radiolog. Możesz zdecydować się na prywatną diagnostykę (koszt ok. 200 zł) albo poprosić lekarza o skierowanie i wykonać je w ramach wizyty refundowanej. Programem profilaktycznym NFZ objęte są kobiety w wieku 50-69 lat. W jego ramach mogą wykonać mammografię w pracowni radiologicznej co dwa lata albo przy wskazaniach – co roku. Nie musisz mieć wówczas skierowania. 

Bibliografia: 

1. Jassem J., Krzakowski M,. Bobek-Billewicz B. i in., Breast cancer, Oncology in Clinical Practice 2018, nr 14, s. 171-215. 
2. Janssens J., Vandeloo M., Rak piersi: bezpośrednie i pośrednie czynniki ryzyka związane z wiekiem i stylem życia, NOWOTWORY Journal of Oncology 2009, vol. 59, nr 3, s. 159-167. 
3. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-prawidlowo-wykonac-samobadanie-piersi, [dostęp 21.09.2023]. 
4. https://www.nfz-szczecin.pl/files/6049_rozowa_wstazka_katalog_15.05_nr_2.pdf, [dostęp 21.09.2023].