Samobadanie piersi – znaczenie profilaktyki w leczeniu onkologicznym

Samobadanie piersi to jedna z najważniejszych form profilaktyki nowotworu piersi. Według autorów raportu „Rak piersi w Polsce – leczenie to inwestycja” nowotwór piersi jest drugą, po nowotworze płuc, najczęściej rozpoznawaną w Polsce chorobą onkologiczną.

Samobadanie piersi powinno odbywać się regularnie i zgodnie z zasadami przekazywanymi przez onkologów. Rak piersi stanowi około 10% wszystkich nowotworów diagnozowanych w Polsce. Wiele kobiet niestety lekceważy samobadanie piersi, podobnie zresztą jak regularne wykonywanie badania USG. Na raka piersi w Polsce choruje coraz większa liczba kobiet.

Samobadanie piersi – dlatego jest takie ważne?

Samobadanie piersi jest jedną z podstawowych form profilaktyki nowotworu piersi. Jak pokazują statystyki, wykrycie raka piersi we wczesnym stadium pozwala zwiększyć szansę wyleczenie i obniża o 25% wskaźnik umieralności. To między innymi samobadanie piersi, obok badań mammograficznych oraz kontrolnych badań USG, znacząco zwiększa szansę wczesnego wykrycia zmiany nowotworowej. Jest to szczególnie ważne, ponieważ nowotwory złośliwe piersi bardzo długo nie dają żadnych objawów, co sprawia, że – przy nadal niskiej świadomości onkologicznej – rak wykrywany jest w zaawansowanym stadium, co wielokrotnie prowadzi do amputacji piersi.

Kto powinien wykonywać samobadanie piersi?

Samobadanie piersi wykonywać powinna właściwie każda kobieta, niezależnie od wieku, sytuacji zdrowotnej, samopoczucia lub historii onkologicznej w rodzinie. Trzeba pamiętać, że badanie mammograficzne nie jest zalecane kobietom przed 50. rokiem życia (chyba że wystąpią ku temu przesłanki) ze względu na budowę gruczołu piersiowego. Do 50. roku życia kluczowe w profilaktyce raka piersi okazuje się wprowadzenie samobadania piersi w połączeniu z regularnymi badaniami kontrolnymi (nie rzadziej niż co 3 lata, chyba że lekarz np. ze względu na historię onkologiczną zaleci inaczej).

Samobadanie piersi – kiedy najlepiej je wykonać?

Samobadanie piersi należy wykonywać regularnie, raz w miesiącu, począwszy od 20. roku życia. Samobadanie najlepiej wykonać mniej więcej tydzień po menstruacji, między 6. a 9. dniem cyklu. Piersi nie będą wtedy obolałe ani obrzmiałe, co ułatwi ich badanie. Kobiety w okresie menopauzy powinny badać swoje piersi w te same dni danego miesiąca, czyli np. w każdą ostatnią niedzielę miesiąca. Podstawowe zasady samobadania piersi w kierunku ewentualnych zmian nowotworowych to:

• regularność,
• dokładność,
• brak pośpiechu,
• skupienie i uważność,
• samobadanie powinno obejmować obejrzenie piersi w lustrze oraz badanie palpacyjne (na stojąco i leżąco).

Jak zrobić samobadanie piersi?

Samobadanie piersi nie jest trudnym zadaniem, wymaga jednak skupienia i dokładności. Przy pośpiesznym oglądzie lub badaniu dotykowym łatwo bowiem pominąć lub zlekceważyć drobną na początku zmianę, która może okazać się niebezpieczna. Samobadanie powinno obejmować dokładne obejrzenie piersi przed lustrem oraz badanie dotykowe.

• Badanie przed lustrem – najpierw należy unieść ręce do góry i przyjrzeć się piersiom, ich kształtowi, kolorze i elastyczności skóry, brodawkom; analogiczną obserwację należy przeprowadzić, zakładając ręce na biodra; na koniec należy ścisnąć brodawki i sprawdzić, czy nie wycieka z nich jakiś płyn.
• Badanie dotykowe pod prysznicem – lepiej badać się podczas mycia, gdyż na namydlonej skórze łatwiej wyczuć wielkiego typu zmiany:

1. lewą rękę należy położyć z tyłu głowy, a prawą na lewej piersi,
2. badanie należy przeprowadzać opuszkami trzech środkowych palców płasko ułożonej na piersi dłoni,
3. badanie wykonuje się okrężnymi ruchami, najpierw wokół całej piersi, potem stopniowo je zmniejszając i kierując się do sutka,
4. palce powinny przesuwać się w kierunku półkolistym i liniowym,
5. nie wolno pominąć żadnego obszaru piersi, w tym także dołów pachowych.

• Badanie dotykowe w pozycji leżącej – przez cały czas badania należy pozostać w pozycji leżącej na plecach, utkanie gruczołów piersiowych powinno ulec maksymalnemu spłaszczeniu:

1. należy ułożyć się na łóżku na płasko,
2. pod lewym bokiem należy umieścić zwinięty w rulon ręcznik,
3. lewą rękę należy włożyć pod głowę,
4. trzema środkowymi palcami prawej ręki bada się lewą pierś z wykorzystaniem analogicznych ruchów jak pod prysznicem,
5. analogicznie należy wykonać samobadanie drugiej piersi,
6. na koniec należy lewą ręką zbadać prawą pachę i odwrotnie; należy sprawdzić, czy pod palcami nie ma zgrubień lub czy węzły chłonne nie są powiększone.

Rak piersi – kiedy samobadanie powinno skłonić do wizyty u lekarza?

Samobadanie może pozwolić na wykrycie niepokojących zmian w strukturze piersi. Nie każda z nich musi oznaczać zmianę nowotworową, natomiast warto zgłosić się ze swoimi obserwacjami do lekarza. Na co zwrócić uwagę przy samobadaniu piersi?

• zmiana wielkości lub kształtu piersi,
• wysięk z brodawek,
• stercząca lub wciągnięta brodawka,
• wyczuwalny guzek,
• powiększenie żył na piersi,
• obrzęk ramienia z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych.