Stopnie upośledzenia umysłowego – podział na upośledzenia w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim

Upośledzenie umysłowe diagnozowane jest na podstawie poziomu zaburzeń rozwojowych, którym towarzyszą deficyty w zakresie zachowań adaptacyjnych. Wyróżnia się cztery stopnie upośledzenia umysłowego.

Upośledzenie umysłowe określane jako niepełnosprawność intelektualna jest zaburzeniem rozwoju związanym z widocznym i znacznym obniżeniem zdolności intelektualnych. Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim u dorosłych objawia się m.in. problemami w komunikacji, uczeniu się i zapamiętywaniu oraz wykonywaniu codziennych czynności. Wdrożenie skutecznej terapii zależy od stopnia upośledzenia i ogólnego stanu pacjenta. Według definicji WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) ogólne upośledzenie funkcjonowania umysłowego ujawnia się przed 18. rokiem życia.

Stopnie upośledzeń intelektualnych

Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim

Upośledzenie umysłowe lekkie diagnozuje się, gdy IQ chorego mieści się w zakresie 50–69. Takie osoby zwykle nie mają problemów z wykonywaniem codziennych czynności takich jak mycie się, ubieranie, wydalanie czy jedzenie. Nie mają również większej trudności w podstawowej komunikacji i podtrzymaniu rozmowy. Ogólny poziom rozwoju u osoby z lekkim stopniem upośledzenia umysłowego nie przekracza ogólny poziom rozwoju 12-latka, natomiast dojrzałość społeczna przypomina tę wykształconą u 17-letniego człowieka. Jednakże osoby te mogą mieć problemy z czytaniem i pisaniem, aczkolwiek w większości przypadków są zdolne do podjęcia pracy. Umiejętności językowe osoby z lekkim stopniem upośledzenia nabywają nieco później niż osoby rozwijające się prawidłowo. Zaburzeniu może ulegać również zdolność do podzielności uwagi, pamięć logiczna (bez wpływu na pamięć mechaniczną), a także umiejętność spostrzeżenia. Chorzy mogą również miewać problemy z wyodrębnianiem istotnych cech przedmiotów. Dotknięci upośledzeniem w stopniu lekkim mają znacznie uboższe słownictwo i mniejszy zasięg pojęć liczbowych. Mogą mieć również problemy z definiowaniem i nadaniem cech pojęciom abstrakcyjnym. Zdarza się także, że występują u nich widoczne zaburzenia motoryki, w tym mniejsza szybkość i precyzja wykonywanych ruchów.

Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym

Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym obserwuje się u osób z IQ oscylującym wokół skali 35–49. U chorych znacznie częściej występują choroby somatyczne oraz schorzenia narządów wewnętrznych. Osoby dorosłe z umiarkowanym stopniem upośledzenia umysłowego nie przekraczają rozwoju umysłowego na poziomie dziecka 8-letniego, a ich dojrzałość społeczna jest tylko dwa lata starsza. Chorzy w większości nie są w stanie nauczyć się pisać oraz czytać i nie są zdolni do podjęcia pracy zawodowej. Wolniej rozumują oraz formują swoje myśli i słowa. Czynności domowe jak zakupy, gotowanie czy sprzątanie wykonywane muszą być pod nadzorem lub przy sporym wsparciu opiekuna. Ich zakres spostrzeganie jest znacznie węższy i przebiega wolniej. Dominuje u takich osób uwaga mimowolna, aczkolwiek są w stanie podać podstawowe różnice i podobieństwa między dwoma prostymi pojęciami.

Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym

Ludzie ze znacznym stopniem upośledzenia umysłowego posiadają IQ między 20–34, a ich dojrzałość społeczna przypomina tę występującą u 8-latka. Znacznie częściej występują u nich choroby somatyczne, wady wzroku, niedosłuch oraz niedowłady kończyn. Chorzy cechują się niedokładnymi spostrzeżeniami oraz brakiem uwagi dowolnej. Przy znacznym stopniu upośledzenia intelektualnego są zdolni do tworzenia bardzo prostych, 4–5 wyrazowych zdań oraz są w stanie opanować pierwsze 5 liczb. W większości przypadków są zdolni do samodzielnego poruszania się po najbliższej okolicy oraz zaspokajania potrzeb fizjologicznych. Na ogół nie mają problemów z odróżnianiem figur geometrycznych.

Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim

W przebiegu występowania u ludzi upośledzenia umysłowego w stopniu głębokim obserwuje się IQ niższe niż 20 i poważne wady wzroku, słuchu oraz porażenie kończyn. Osoby dorosłe z upośledzeniem intelektualnym w stopniu głębokim nie przekraczają poziomu funkcjonowania intelektualnego u dziecka 3-letniego. Ich poziom przystosowania społecznego wygląda jak u 4-latka. Chorzy cierpią także na ciężkie wady układu nerwowego i nie są zdolni do samodzielnego poruszania się. Z tego względu wymagają stałej opieki. Nie kontrolują swoich potrzeb i ogranicza ich brak zdolności do porozumiewania się, wykonywania poleceń i artykulacji myśli. Ich uwaga jest niepodzielna i nietrwała. Rozumieją tylko podstawowe słowa, a rozwój mowy zatrzymuje się na etapie rocznego dziecka.