Wyprysk kontaktowy – przyczyny, objawy, profilaktyka, leczenie

Wyprysk kontaktowy to najczęstsza postać wyprysku skórnego, która może rozwijać się na podłożu alergicznym lub niealergicznym. Wyprysk kontaktowy, czyli kontaktowe zapalenie skóry, pojawia się przede wszystkim u dorosłych i częściej występuje u kobiet. Objawy wyprysku to przede wszystkim zaczerwienienie i świąd skóry, łuszczenie oraz grudki i pęcherzyki. Leczenie polega przede wszystkim na farmakoterapii – stosowane są leki przeciwhistaminowe oraz glikokortykosteroidy.

Czym jest wyprysk kontaktowy?

Wyprysk kontaktowy to jedna z najczęściej występujących dermatoz, polegająca na pojawieniu się charakterystycznych zmian skórnych. Wyprysk może przyjmować postać alergicznego wyprysku kontaktowego, rozwijającego się w efekcie kontaktu skóry z alergenem. Znacznie częstszą postacią jest wyprysk kontaktowy niealergiczny, określany także jako wyprysk kontaktowy z podrażnienia. Powstaje on w efekcie ekspozycji skóry na rozmaite czynniki drażniące.

Przyczyny wyprysku kontaktowego alergicznego

Wyprysk kontaktowy alergiczny rozwija się w efekcie powtarzającego się kontaktu skóry z alergenami. Alergeny te mają zdolność pobudzania układu immunologicznego, który odpowiada syntezą przeciwciał w reakcji nadwrażliwości typu późnego. Oznacza to, że objawy alergii skórnej pojawiają się po kilkudziesięciu godzinach. Pierwszym etapem rozwoju reakcji alergicznej jest faza indukcji, czyli prezentowanie alergenu układowi odpornościowemu. Nasilenie odpowiedzi immunologicznej organizmu zależna jest od rodzaju alergenu, stanu skóry w miejscu kontaktu z alergenem, stężenia alergenu i czasu ekspozycji. W kolejnym etapie, określanym jako okres wylęgania dochodzi do pojawienia się objawów wyprysku kontaktowego. Każdy kolejny kontakt nawet z minimalnymi ilościami alergenu prowadzi do wystąpienia reakcji nadwrażliwości opóźnionej.

Alergenami kontaktowymi prowadzącymi do wystąpienia alergicznego wyprysku kontaktowego jest bardzo dużo, a te najczęściej występujące to:

• metale przejściowe, cechujące się wysoką reaktywnością; zazwyczaj są to takie metale jak nikiel, chrom, kobalt, pallad; metale te mogą występować w biżuterii, ponadto na kontakt z nimi narażone są osoby zatrudnione w rozmaitych gałęziach przemysłu,
• konserwanty stosowane w kosmetykach czy wyrobach przemysłowych,
• kosmetyki zawierające olejki eteryczne czy konserwanty,
• żywice epoksydowe,
• stosowane zewnętrznie leki, takie jak gentamycyna, neomycyna, chloramfenikol, balsam peruwiański.

Przyczyny wyprysku kontaktowego niealergicznego

Wyprysk kontaktowy niealergiczny rozwija się w efekcie kontaktu skóry z substancjami drażniącymi. Nie dochodzi do rozwoju alergii, a jedynie stanu zapalnego. Najwcześniejszą postacią niealergicznego wyprysku kontaktowego może być pieluszkowe zapalenie skóry. Ten wyprysk kontaktowy u niemowląt powstaje w efekcie współdziałania takich czynników jak mechaniczne otarcia skóry pieluszką, oddziaływanie amoniaku i bakterii kałowych, a także nadkażenie skóry drożdżakami Candida albicans.

Czynnikami sprzyjającymi powstaniu niealergicznego wyprysku kontaktowego mogą być:

• detergenty,
• mydła,
• woda,
• cytrusy,
• związki rtęci,
• nadmanganian potasu,
• rozpuszczalniki,
• oleje,
• czosnek i cebula.

Wyprysk kontaktowy – objawy

Objawy mogą pojawić się w różnych lokalizacjach na ciele. Najczęściej wyprysk kontaktowy pojawia się na dłoniach, a także na twarzy. Możliwe jest także wystąpienie zmian na stopach. Objawy wyprysku alergicznego to przede wszystkim zaczerwienienie skóry, a także grudki wysiękowe. Rumieniowi skóry towarzyszy pojawienie się licznych grudek i pęcherzyków, a zmianom skórnym może towarzyszyć świąd. Wysypka skórna jest niewyraźnie odgraniczona od otoczenia i ustępuje bez pozostawiania śladów. Czas utrzymywania się zmian skórnych to od kilku tygodni do wielu miesięcy.

W przypadku niealergicznego wyprysku kontaktowego pojawia się zaczerwienienie skóry, pęcherzyki skórne, nadżerki, strupki. Objawom tym towarzyszy świąd i ból.

Wyprysk kontaktowy – leczenie i profilaktyka

Podstawą profilaktyki oraz leczenia wyprysku kontaktowego jest unikanie styczności skóry z substancją wywołującą alergię lub podrażnienie skóry. Jest to możliwe m. in. dzięki wykonaniu skórnych testów płatkowych. W przebiegu alergicznego wyprysku kontaktowego leczenie sprowadza się przede wszystkim do stosowania leków przeciwzapalnych i przeciwalergicznych. Miejscowo stosowane są glikokortykosteroidy w postaci kremów i maści, zaś farmakoterapia ogólna to stosowane doustnie leki przeciwhistaminowe. Ciężki przebieg schorzenia może wiązać się z koniecznością zastosowania glikokortykosteroidów doustnych. W przypadku ostrego przebiegu wyprysku z silnym wysiękiem, konieczne jest stosowanie preparatów odkażających, np. kwasu bornego do wykonania okładów lub nadmanganianu potasu w formie leczniczych kąpieli. Natomiast w przebiegu przewlekłego wyprysku kontaktowego z nadmiernym rogowaceniem skóry warto sięgnąć po preparaty złuszczające na bazie mocznika czy kwasu salicylowego.

Gdy pojawia się wyprysk kontaktowy niealergiczny, leczenie sprowadza się do miejscowego stosowania glikokortykosteroidów, a także odpowiedniej pielęgnacji skóry, bazującej na emolientach.

Bibliografia:

1. Langner A., Postepowanie terapeutyczne w wyprysku; Przew Lek 2000, 78 – 92
2. Kręcisz B. i in., Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry; Alergia 2014, 1: 19 – 24