W związku z postępem cywilizacyjnym wciąż wzrasta liczba alergików, czyli osób uczulonych na różne substancje. Istnieje wiele typów alergii, jej objawy mogą obejmować różne układy i narządy organizmu, a stopień ich nasilenia waha się od łagodnego do zagrażającego życiu (wstrząs anafilaktyczny).
Alergia to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na pewne substancje, które u osoby nieuczulonej nie wywołują żadnej reakcji. Objawy alergii mogą pojawić się w każdym wieku. Jeżeli występują u noworodków czy niemowląt, najczęściej mówimy o alergii wrodzonej. Jeżeli objawy pojawiają się u dorosłych, u których wcześniej dany czynnik był tolerowany, mówimy o alergii nabytej. W zależności od kontaktu z alergenem, wyróżniamy alergię wziewną (alergen zostaje zaaspirowany do dróg oddechowych), alergię pokarmową (czynnik alergiczny znajduje się w pożywieniu) i kontaktową (alergen oddziaływuje bezpośrednio na skórę). Objawy alergii mogą być bardzo różne. Często występują nieżyt nosa, świąd i łzawienie oczu, kaszel, mogą pojawiać się wymioty i biegunki. Najcięższym objawem alergii jest wstrząs anafilaktyczny, który charakteryzuje się bardzo szybką i nasiloną odpowiedzią układu immunologicznego; wzrasta puls, spada ciśnienie tętnicze, może wystąpić duszność. Wstrząs anafilaktyczny jest bezpośrednim zagrożeniem życia i nieleczony, prowadzi do zgonu.
Kiedy do organizmu wnikają wirusy lub bakterie, układ immunologiczny klasyfikuje je jako zagrożenie i uruchamia kaskadę procesów, które mają doprowadzić do ich zniszczenia. W podatnym genetycznie organizmie alergika za substancje stanowiące zagrożenie są brane czynniki, które w prawidłowych warunkach powinny być obojętne dla organizmu. Zatem mechanizm powstawania alergii oparty jest na błędnej identyfikacji zagrożenia. Komórkami za to odpowiedzialnymi są limfocyty T, które ulegają pobudzeniu i produkują immunoglobuliny klasy E. To one odpowiadają za unieszkodliwienie lub zniszczenie substancji „wrogich”. Po zakończeniu interwencji część przeciwciał pozostaje w ustroju człowieka i stanowi tzw. pamięć immunologiczną. Immunoglobuliny E krążą w kompleksach z komórkami tucznymi. Te z kolei w swoim składzie mają przekaźniki (histaminę i prostaglandyny). Kiedy kolejny raz dany alergen przeniknie do organizmu, zostaje błyskawicznie rozpoznany i rozpoczyna się kaskada procesów, których końcowym etapem jest uwolnienie przekaźników z komórek tucznych, co odpowiada bezpośrednio za objawy alergii.
Choroby alergiczne rozwijające się po spożyciu danego pokarmu są bardzo częste. U dzieci najczęstszą alergią jest uczulenie na białka zawarte w mleku. U dorosłych często spotykamy alergie na jajko i gluten. Jednakże czynnikiem uczulającym może być w zasadzie każda substancja. Jako że alergen dostaje się do przewodu pokarmowego, najczęściej spotykane objawy to: nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha. Jednakże mogą pojawić się również katar alergiczny, zapalenie spojówek, kaszel. Powszechnie spotykanymi reakcjami uczuleniowymi są zmiany skórne. Alergia skórna może przebiegać pod postacią pokrzywki, wysypki drobno- lub gruboplamistej, atopowego zapalenia skóry, zmian o charakterze liszaja.
Przy tej postaci alergii czynnik uczulający działa drażniąco na śluzówkę górnych dróg oddechowych. Alergie wziewne są przyczyną alergicznego nieżytu nosa. Może mieć on postać sezonową (jeżeli alergenem są pyłki drzew i krzewów), wówczas dolegliwości występują tylko w okresie pylenia danej rośliny. Najczęstszymi przyczynami całorocznego nieżytu nosa są alergia na kurz, a w zasadzie alergia na roztocza zawarte w kurzu, ponadto alergia na sierść zwierząt i pierze. Alergie wziewne wywołują kichanie, świąd i łzawienie oczu, mogą być też przyczyną bólu głowy, ogólnego osłabienia, zmęczenia i rozdrażnienia.
Jeżeli obserwujemy u siebie lub dziecka niepokojące objawy mające związek z konkretnymi pokarmami, czynnikami zewnętrznym, z którymi mamy kontakt przez powietrze lub skórę, powinniśmy udać się do lekarza alergologa. Przeprowadzi on dokładny wywiad, a w następnej kolejności z reguły zleci przeprowadzenie testów alergicznych. Testy na alergię są różne, można wykonać badania z krwi określające całkowite stężenie immunoglobulin klasy E (jest to zalecane u dzieci do 3 roku życia), można oznaczać swoiste IgE, mogą być wykonywane testy prowokacyjne. Jednakże najczęstsze są testy alergiczne skórne. Polegają one na nakłuciu skóry i nałożeniu na miejsce nakłucia kilku kropli roztworu zawierającego alergen. Najczęściej stosuje się panele alergiczne zawierające najczęstsze czynniki uczulające spośród wziewnych lub pokarmowych. Następnie odczytuje się wielkość bąbla w miejscu nakłucia skóry, która jest mianem nasilenia alergii.
Leczenie alergii polega w dużej mierze na eliminacji kontaktu z alergenem. Podstawowe leki na objawy alergii to leki antyhistaminowe. Należy pamiętać o tym, że nie powinno się podejmować leczenia na własną rękę, a jedynie po konsultacji z lekarzem.
