Zaburzenia integracji sensorycznej – jakie są ich przyczyny i jak z nimi walczyć?

Zaburzenia integracji sensorycznej znane są światu od lat 60. ubiegłego wieku, a dopiero od lat 90. w Polsce. Dysfunkcji ulegają wówczas wrażenia zmysłowe – słuchowe, wzrokowe, dotykowe, węchowe i smakowe, które organizowane są przez ośrodkowy układ nerwowy.

Zaburzenia integracji sensorycznej (ang. sensory integration, SI) pojawiają się najczęściej we wczesnym dzieciństwie. W warunkach fizjologicznych układ nerwowy odpowiada za prawidłowe odbieranie, interpretowanie i przetwarzanie bodźców, które dochodzą do organizmu ze środowiska zewnętrznego, dzięki czemu człowiek jest w stanie odpowiednio reagować na bodźce.

Przyczyny zaburzenia integracji sensorycznej

Już w okresie płodowym dochodzi do wykształcania się integracji sensorycznej. Jego najbardziej intensywny szczyt przypada na pierwsze 3 lata życia, co ma związek z tworzeniem się w mózgu nowych połączeń neuronalnych. Trwa to aż do 7 roku życia. W wyniku pewnych nieprawidłowości, np. wad słuchu lub wzroku, może dojść do zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci. Wówczas rodzice mogą zaobserwować problemy w codziennym funkcjonowaniu pociechy. Ryzyko urodzenia dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej zwiększa się wraz z pojawieniem się pewnych czynników. Należą do nich np.: picie alkoholu i palenie papierosów w ciąży, długotrwałe leżenie kobiety ciężarnej czy też przyjmowanie przez nią niektórych leków. Prawdopodobieństwo to rośnie podczas przedwczesnego porodu, rodzenia poprzez cesarskie cięcie czy w wyniku niektórych komplikacji powstałych w czasie porodu, chociażby niedotlenienia. Okazuje się, że u dzieci, których rodzice ograniczają kontakt ze światem zmysłów, to ryzyko również się zwiększa.

Objawy zaburzenia integracji sensorycznej

Pierwsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej pojawiają się już w wieku niemowlęcym. Dziecko wykazuje albo zbyt małą, albo nadmierną reakcję na bodźce zmysłowe. Może reagować lękiem i płaczem na hałasy, nie toleruje codziennych czynności, takich jak mycie włosów czy ciała, uderza siebie lub innych zabawkami czy unika konkretnego jedzenia. Małe dzieci z zaburzeniem integracji sensorycznej mają także problemy z koordynacją ruchową. Mogą mieć trudności z chodzeniem, wstawaniem czy łapaniem i rzucaniem piłki. Z drugiej strony mogą być nadpobudliwe. Zaburzenia integracji sensorycznej w wieku przedszkolnym najczęściej objawiają się szybką utratą koncentracji i tendencją do łatwego rozpraszania się. W wieku szkolnym dziecko takie nie jest w stanie dłużej skupić się na nauce. Najczęściej dochodzi do późnego rozwoju mowy. Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym wywołują często trudności w zachowaniu się. Dzieci nie potrafią dostosować się do sytuacji oraz zdarzają im się agresywne reakcje, nieadekwatne do wydarzeń. Reakcją może być też szybkie wycofanie się z sytuacji niekomfortowej.

Diagnostyka zaburzeń integracji sensorycznej

Zaburzenia integracji sensorycznej, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, mają niebagatelny wpływ zarówno na zachowanie, jak i na status społeczny. Upośledzeniu ulega ogólny rozwój dzieci, a w życiu dorosłym mogą pojawić się znaczące trudności w nawiązywaniu kontaktów, co przełożyć się może nawet na sytuację ekonomiczną. Należy pamiętać, że problem nie rozwiąże się sam i wymaga podjęcia odpowiednich środków. Jeśli osoba z zaburzeniami nie podejmie odpowiedniego leczenia, objawy mogą się nasilić wraz z wiekiem. Najlepiej jest, gdy zaburzenie integracji sensorycznej zostanie wykryte w bardzo wczesnym wieku, najlepiej wczesnodziecięcym. Jeśli rodzic zauważy u dziecka niepokojące objawy, powinien udać się z nim do terapeuty doświadczonego w leczeniu zaburzeń integracji sensorycznej. Diagnoza nie jest jednak prosta i nie kończy się na jednym spotkaniu. Specjalista musi wykonać szereg testów i na tej podstawie zaproponować odpowiednią terapię.

Leczenie zaburzeń integracji sensorycznej

Terapia zaburzeń integracji sensorycznej jest sprawą bardzo indywidualną. Przede wszystkim nastawiona jest na leczenie dzieci, zarówno w wieku przedszkolnym, jak i wczesnoszkolnym. Zdarza się jednak, że terapeuci podejmują się prowadzenia terapii z niemowlakami. Opiera się to wówczas bardziej na szkoleniu rodziców, jak reagować w określonych sytuacjach, niż na szkoleniu samego dziecka. Terapia zaburzeń integracji sensorycznej polega na zabawie. W ten sposób dziecko otrzymuje odpowiednią ilość bodźców, które stymulują różne zmysły, np. malowanie palcami na papierze, huśtanie się w hamaku, pisanie po piasku itp. Chodzi o to, aby maksymalnie pobudzać wszystkie zmysły. Cały cykl terapii należy powtarzać około 2 razy w tygodniu przez nawet rok. Efekty uzależnione są od konkretnego przypadku.