Bizmut – działanie, postaci leku, skutki uboczne, przeciwwskazania

Bizmut jest składnikiem wielu leków stosowanych doustnie (tabletki), miejscowo (proszek) i doodbytniczo (czopki). Ich zadaniem jest leczenie wrzodów żołądka (i jednoczesne zwalczanie bakterii Helicobacter pylori), łagodzenie stanów zapalnych skóry, regeneracja owrzodzeń, a także terapia hemoroidów.

Czym jest bizmut? 

Bizmut jest pierwiastkiem chemicznym oznaczonym symbolem Bi. Należy do grupy metali. Charakteryzuje się srebrnym połyskiem z delikatnie różowawymi refleksami i dużą kruchliwością. Wraz z obniżaniem się temperatury maleje też jego gęstość. W skorupie ziemskiej występuje naturalnie w postaci rud będących formą zanieczyszczenia rud ołowiu i miedzi. 

Do produkcji leków wykorzystuje się związki bizmutu, które potocznie nazywane są również bizmutem. Pierwiastek ma wówczas trójwartościową postać i zasadowy odczyn – są to sole bizmutu. 

Kiedy stosuje się bizmut? 

Bizmut znajduje zastosowanie zarówno w farmakologii, jak i kosmetologii. Ponadto dodawany do niektórych preparatów, pełni funkcje mikroelementu.[1]

Najpowszechniejszym jednak zastosowaniem bizmutu jest produkcja leków doustnych, doodbytniczych i przeznaczonych do stosowania miejscowego: 

• do zwalczania bakterii Helicobater pylori,[2] 
• w celu zapobiegania nawrotom wrzodów żołądka,[2] 
• działających ściągająco i hamujących niewielkie krwawienia,[3] 
• odkażających stany zapalne skóry, rany i owrzodzenia,[3] 
• usuwających podrażnienia i stany zapalne okolic odbytu,[4] 
• łagodzących dolegliwości związane z żylakami odbytu (hemoroidami),[4] 
• ściągających i wygładzających błonę śluzową okolic odbytu (poprawia to jej elastyczność).[4] 

Jak stosuje się bizmut? 

Sposób stosowania bizmutu zależy do przeznaczenia leku, który zawiera go w swoim składzie i samej jego formy. Preparat doustny, którego substancją czynną jest bizmut potasu cytrynianu zasadowego wykorzystywany jest do zwalczania Helicobakter pylori oraz leczeniu choroby wrzodowej. Aby terapia była skuteczna, należy przyjmować kapsułki w ilości zaleconej przez lekarza po posiłku, popijając w razie potrzeby niewielką ilością wodą. W razie pominięcia, którejkolwiek z dawek nie należy przyjmować dwóch na raz, ponieważ grozi to poważnymi skutkami ubocznymi. 

Preparat do stosowania miejscowego na skórę z substancją czynną w postaci zasadowego galusanu bizmutu ma postać proszku, którym posypuje się rany, owrzodzenia i otarcia. Terapia powinna przebiegać wedle instrukcji lekarza. 

Preparat doodbytniczy ma postać czopków, których substancją czynną jest zasadowy galusan bizmutu, tlenek bizmutu i bizmutu oksyjodogalusan. Globulkę należy wsunąć do odbytu przed snem. Dzięki temu substancje aktywne mają kontakt z błonami śluzowymi przez długi czas, a przez to leczenie staje się skuteczniejsze. Zastosowanie czopka w ciągu dnia może skutkować szybkim wydobycie się z odbytu upłynnionej jego postaci. Niemniej w bardzo trudnych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie czopków zarówno rano, jak i wieczorem.

Skutki uboczne stosowania bizmutu 

Bizmut przyjmowany doustnie w niewielkich dawkach nie jest szkodliwy dla organizmu. Jednak jeśli preparaty, które go zawierają w swoim składzie stosowane, są w nadmiarze i przez dłuższy niż zalecono czas – mogą wywołać zatrucie. 

Stosowanie doustne leku, którego substancją czynną jest bizmut, wywołuje często: dolegliwości gastryczne (nudności, biegunka, czarny stolec) i metaliczny posmak w ustach. Nieco rzadziej występują: 

• zakażenia (w tym grzybicze) jamy ustnej i pochwy u kobiet; 
• utratę lub wyraźny spadek łaknienia; 
• bóle i zawroty głowy; 
• zaburzenia snu (nadmierna senność lub bezsenność); 
• bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, odbijanie; 
• suchość w jamie ustnej; 
• zmiany skórne (wysypka grudkowa, świąd skóry, pokrzywka); 
• ciemne zabarwienie moczu; 
• niepokój, stany depresyjne; 
• drżenie ciała; 
• zaburzenia pamięci; 
• pogorszenie widzenia; 
• obrzęk języka; 
• bóle w klatce piersiowej. 

Warto mieć na uwadze, że długotrwałe stosowanie doustne dużych dawek bizmutu może (choć nieczęsto) doprowadzić do encefalopatii, czyli uszkodzenie struktur mózgu. O ile jednak typowa encefalopatia ma charakter trwałych zmian, o tyle objawy wywołane bizmutem ustępują po zaprzestaniu stosowania leku zawierającego tę substancję czynną. 

Po zaobserwowaniu niepokojących skutków ubocznych należy skonsultować się z lekarzem. Może on nakazać natychmiastowe przerwanie stosowanie leku i zalecić alternatywne formy terapii zaburzeń, na które preparat został przepisany. 

W przypadku leków, których substancją czynną jest bizmut do stosowania miejscowego, nie zaobserwowano wyraźnych skutków ubocznych. Wnikanie substancji przez skórę w głąb organizmu jest bowiem ograniczone. Może jednak wystąpić skórna reakcja uczuleniowa.[3] 

Przy stosowaniu czopków doodbytniczych może wystąpić krwawienie, które powinno skutkować natychmiastowym przerwaniem terapii. Ponadto mogą pojawić się reakcje alergiczne (pieczenie i obrzęk) i podrażnienia, które także należy skonsultować z lekarzem, aby dobrać inny preparat leczniczy.[4] 

Przeciwwskazania do stosowania bizmutu 

Doustne leki, których substancją czynną jest bizmut, nie mogą być stosowane przez każdego pacjenta. Przeciwwskazaniem do tego są: 

• zaburzenia czynności nerek lub wątroby, 
• wiek do 18 lat, 
• ciąża i okres karmienia piersią, 
• nadwrażliwość na związki bizmutu.[2] 

Ponadto szczególną ostrożność należy zachować, zalecając terapię preparatami z bizmutem jako substancją czynną osobom starszym, ze względu na podwyższone ryzyko występowania w tej grupie chorób nerek, wątroby oraz serca.[2] Ostrożność należy zachować u osób z chorobami ośrodkowego układu nerwowego. Bizmut może bowiem wywołać objawy neurologiczne. 

W przypadku leków, których substancją czynna jest bizmut do stosowania miejscowego lub doodbytniczego przeciwwskazaniem do terapii, są wyłącznie nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, a także ciąża i okres karmienia piersią. Preparat nie jest również zalecany do stosowana u dzieci. 

Źródła:  

1. M. Kondracki, J. Gawroński i in., Własności technologiczne bezołowiowych mosiądzów armaturowych, „Archiwum Odlewnictwa”, 2003, rocznik 3, nr 9, s. 287–292. 
2. Charakterystyka produktu leczniczego Pylera. 
3. Charakterystyka produktu leczniczego Bizmutu Galusan Zasadowy Hasco. 
4. Ulotka dla pacjenta, Hemorectal.