Choroby autoimmunologiczne – objawy, dieta, leczenie, lista

Choroby autoimmunologiczne budzą niepokój pacjentów. Wyobraźcie sobie sytuację, że wasz organizm nie odróżnia własnych komórek od obcych i postanawia sam ze sobą walczyć. Choroba autoimmunologiczna tarczycy (taka jak choroba Hashimoto), stwardnienie rozsiane, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia, cukrzyca typu I – to diagnozy, które otrzymują osoby w każdym wieku. Myślicie, że jesteście za młode, by się tym przejmować? Niestety, autoimmunologiczne choroby nie liczą się z tym, ile mamy lat.

Co to jest choroba autoimmunologiczna?

W normalnych warunkach układ odpornościowy ma za zadanie rozpoznać i wyeliminować nieznanych najeźdźców, tj. bakterie czy wirusy. Jednak w przypadku chorób autoimmunologicznych jest inaczej. Ten sam układ immunologiczny, odpowiedzialny za walkę z niechcianymi intruzami, zachowuje się tak, jakby ktoś założył mu klapki na oczy – walczy ze zdrowymi komórkami ciała, traktując je jak najgorszego nieprzyjaciela. Organizm zaczyna działać autoagresywnie i nie możemy go kontrolować. Terapia farmakologiczna jest zwykle niezbędną podstawą leczenia chorób autoimmunologicznych, ale co można robić w takiej sytuacji samemu w domu? Czy dietetyk jest w stanie pomóc, gdy mamy objawy choroby Hashimoto lub innego schorzenia o podłożu autoimmunologicznym?

Lista chorób autoimmunologicznych

Lista chorób autoimmunologicznych jest długa. Do najczęstszych schorzeń, w których układ immunologiczny zwraca się przeciwko własnemu organizmowi zaliczamy:

• choroby autoimmunologiczne tarczycy (np. choroba Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa),
• cukrzycę typu I,
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• toczeń rumieniowaty,
• celiakię,
• sarkoidozę,
• chorobę Addisona,
• autoimmunologiczne choroby jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna),
• choroby autoimmunologiczne wątroby (np. autoimmunologiczne zapalenie wątroby),
• choroby autoimmunologiczne skóry (np. łuszczyca).

Choroby autoimmunologiczne – dlaczego na nie chorujemy?

No właśnie, dlaczego? Na początek warto przeanalizować swoją sytuację rodzinną. Przyczyn chorób autoimmunologicznych doszukuje się po pierwsze, w genach, których – nawet gdybyśmy bardzo chcieli – nie da się wymienić. Po drugie, warto poszukać w czynnikach środowiskowych (np. stres, zbyt higieniczny tryb życia, zanieczyszczenie środowiska), które przyczyniają się do uaktywnienia choroby, głównie u osób z predyspozycjami genetycznymi. Wciąż jest badana teoria związana ze związkiem występowania chorób autoimmunologicznych z nieszczelnością jelit (zaburzeniem szczelności nabłonka jelitowego, w wyniku którego do krwiobiegu przedostają się niepożądane cząsteczki, wywołując stan zapalny, wytwarzanie przeciwciał, a w konsekwencji np. choroby autoimmunologiczne). Teoria zbiera coraz więcej zwolenników wśród lekarzy i dietetyków.

Po co o tym piszę? Żebyście się nie dziwiły, że podczas spotkania z dietetykiem nie jesteście wypytywane jedynie o to, co jadłyście na śniadanie, czy ile wypiłyście wody w ciągu dnia. Pod uwagę trzeba wziąć kilka czynników, które mogą wpływać na stan zdrowia i stan odżywienia. Jak to wygląda w praktyce?

Dietetyk działa jak detektyw. Zawsze podczas porady dietetycznej pytam moich podopiecznych, jakie choroby występują u nich w rodzinie. Czy ktoś z najbliższych ma cukrzycę? Może mama ma problemy z tarczycą? To dla mnie ważne informacje. Łącząc je z opisanymi przez pacjenta dolegliwościami, mogę nabrać podejrzeń, że w grę wchodzi choroba autoimmunologiczna, i wysłać mojego klienta na konsultację do odpowiedniego specjalisty. Najważniejsze badania ułatwiające diagnozę to USG tarczycy, a także sprawdzenie poziomu hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych – ATPO i ATG (informujących o ataku twojego układu odpornościowego na tarczycę).

A może ktoś w waszej rodzinie cierpi na zaburzenia autoimmunologiczne? Jeżeli tak, to warto wybrać się do lekarza i przebadać. Lepiej dmuchać na zimne.

Leczenie chorób autoimmunologicznych

Leczenie chorób autoimmunologicznych jest oczywiście uwarunkowane rodzajem schorzenia. Wymienić można jednak ogólne kierunki terapii często stosowane w chorobach o tym podłożu:

• leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe – wykorzystywane m.in. w terapii dolegliwości bólowych u pacjenta,
• sterydoterapia, leczenie immunosupresyjne – osłabiają układ immunologiczny, przez co reakcje organizmu wywołujące objawy choroby są mniej nasilone,
• leczenie biologiczne – hamowanie nadmiernej reakcji układu odpornościowego dzięki zastosowaniu leków naśladujących prawidłowe białka organizmu,
• leczenie uzupełniające niedobory substancji np. hormonów tarczycy przy autoimmunologicznej niedoczynności tego narządu lub insuliny przy cukrzycy typu I,
• fizjoterapia stosowana w chorobach układu ruchu.

Choroba Hashimoto – jakie objawy daje ta choroba autoimmunologiczna?

Bardzo często w gabinecie dietetyka mam do czynienia z chorobą Hashimoto, czyli schorzeniem, w przypadku którego komórki układu odpornościowego atakują tarczycę. Tarczyca to bardzo istotny organ. Mały narząd w kształcie motyla, położony z przodu szyi (pod krtanią), wydziela hormony regulujące wiele czynności organizmu, tj. metabolizm, ciśnienie krwi czy temperaturę ciała. W chorobie Hashimoto organizm zaczyna traktować własne komórki tarczycy jak obce.

Objawy choroby Hashimoto, które powinny zwrócić twoją uwagę to:

• częste zmęczenie – mimo, że dbasz o odpowiednią dawkę snu,
• niezmieniająca się (lub wręcz rosnąca) masa ciała – choć regularnie ćwiczysz, a nawet dorzucasz dodatkowe treningi,
• przesuszona skóra,
• włosy, które mocno wypadają,
• problemy z przewodem pokarmowym strajkuje,
• obniżony nastrój, rozbicie, brak umiejętności koncentracji.

To najbardziej charakterystyczne objawy przewlekłego zapalenia tarczycy, jakim jest objawy choroby Hashimoto. Nie muszą pojawiać się wszystkie naraz, dlatego warto obserwować siebie i swój organizm.

Choroby autoimmunologiczne a dieta

Dieta w chorobach autoimmunologicznych to temat, o którym mówi się i pisze bardzo dużo. Pytanie, czy wszystko, co możecie przeczytać i usłyszeć, zawsze jest oparte na sprawdzonych badaniach naukowych. Umieszczane w internecie przez różnych (prawdziwych lub udawanych) dietetyków opisy przypadków pacjentów z objawami chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń, sarkoidoza, choroba Hashimoto czy RZS, którym przypisuje się poprawę stanu zdrowia po wprowadzeniu „cudownej diety”, nie są uznawane w medycynie za dowód. Pamiętajcie o tym i nie testujcie na sobie przy chorobach autoimmunologicznych diet z wątpliwych pod względem wiarygodności źródeł, a już na pewno nie na własną rękę. Tutaj konieczne jest wsparcie dietetyka, który odpowiednio zbilansuje jadłospis – szczególnie w sytuacji, gdy będziecie musiały różne produkty wykluczyć.

Coraz częściej mówi się o tym, aby w diecie przy chorobach autoimmunologicznych eliminować produkty, które zawierają gluten, ale też nabiał, jaja, niekiedy pestki, orzechy, warzywa z rodziny psiankowatych, a nawet rośliny strączkowe.  W rzeczywistości ma to sens jedynie, gdy produkty wyklucza się w określonych warunkach – tak naprawdę choroby autoimmunologiczne (z kilkoma wyjątkami) rzadko są wskazaniem do eliminowania całych grup produktów spożywczych. Jeśli zachodzi taka konieczność, np. gdy u pacjenta zdiagnozowano celiakię – chorobę, której terapia wymaga wykluczenia glutenu, warto by dieta (szczególnie na początku) była monitorowana przez dietetyka.

Pamiętajcie, choroby autoimmunologiczne, w tym choroba Hashimoto dotyczą także mężczyzn czy młodych kobiet. Choroby autoimmunologiczne u dzieci także nie są rzadkością. Obserwujcie się i w przypadku jakichkolwiek podejrzeń nie działajcie na ślepo na własną rękę. Choroba autoimmunologiczna może naprawdę uprzykrzyć życie, dlatego wsparcie specjalistów jest niezbędne!