Rektoskopia – czy boli? Wskazania i przygotowanie do badania odbytnicy

Rektoskopia (inaczej badanie rektoskopowe, wziernikowanie odbytnicy) to badanie, które pozwala na ocenę końcowego odcinka przewodu pokarmowego, czyli odbytu i odbytnicy. Wykorzystuje się ją nie tylko w celach diagnostycznych, ale także terapeutycznych. Tłumaczymy, jakie są wskazania i przeciwwskazania do rektoskopii?

Końcowy odcinek przewodu pokarmowego obejmuje odbyt i odbytnicę. W prawidłowych warunkach są one puste, nie zawierają kału i służą jedynie do jego przejścia w czasie wypróżniania się. Są to struktury, które mogą być objęte przez różne procesy chorobowe, np. guzy, wrzody, ropnie, przetoki, infekcje grzybicze oraz zmiany o podłożu zapalnym. Do oceny błony śluzowej odbytnicy wykorzystuje się badanie endoskopowe, jakim jest rektoskopia.

Co to jest rektoskopia?

Rektoskopia (badanie rektoskopowe) jest badaniem endoskopowym końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Swoim zasięgiem obejmuje odbyt, odbytnicę oraz fragment jelita grubego. W trakcie jego wykonywania lekarz może ocenić stan błony śluzowej, pobrać materiał do badania histopatologicznego, usunąć ciało obce oraz wykonać małoinwazyjne zabiegi. Rektoskopię wykonuje się za pomocą rektoskopu. Jest to urządzenie przypominające sztywną rurkę o długości 20–30 centymetrów i średnicy 2 centymetrów.

Na czym polega rektoskopia?

Badanie rektoskopowe polega na wprowadzeniu do odbytnicy przez odbyt rektoskopu, mającego kamerę, źródło światła i sprzęt umożliwiający ewentualne pobranie wycinków lub usunięcie zmian. Lekarz dokładnie ogląda i ocenia stan błony śluzowej i napięcie zwieraczy, ewentualnie stwierdza obecność zmian, takich jak polipy, guzy, guzki krwawnicze oraz przetoki. Rektoskopia trwa od kilku do kilkunastu minut.

Pacjent powinien znajdować się w pozycji leżącej na lewym boku, z kolanami zbliżonymi do klatki piersiowej. Przed wykonaniem rektoskopii lekarz ogląda okolicę odbytu z zewnątrz i przeprowadza badanie per rectum (wprowadza do odbytu palec na głębokość około 7 cm, aby palpacyjnie ocenić jego struktury). Następnie ostrożnie umieszcza rektoskop w odbytnicy i dokładnie ogląda na monitorze uzyskany obraz błony śluzowej końcowego odcinka układu pokarmowego.

Główną obawą pacjentów jest to, czy rektoskopia boli. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym – końcówka urządzenia pokryta jest żelem o właściwościach znieczulających, dlatego odczucia bólowe zwykle się nie pojawiają. Jednak zależy to od indywidualnych uwarunkowań. W trakcie badania może pojawić się także uczucie dyskomfortu, wzdęcia lub uczucie rozpierania.

Wskazania do rektoskopii

Rektoskopia jest zalecana w przypadku:

• podejrzenia raka jelita grubego,
• krwawienia z odbytu,
• podejrzenia polipów i innych zmian,
• długotrwałej biegunki o nieustalonej przyczynie,
• zaburzeń rytmu wypróżnień,
• niedokrwistości z niedoboru żelaza o nieznanej przyczynie,
• nietrzymania stolca,
• niezamierzonej utraty masy ciała.

Badanie rektoskopowe wykonuje się także w celach terapeutycznych, takich jak:

• usuwanie ciała obcego,
• zatamowanie krwawienia,
• poszerzenie zwężenia jelita grubego,
• usunięcie polipów.

Rektoskopia – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniami do rektoskopii są:

• zaostrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
• ciężkie choroby serca oraz płuc.
• objawy zapalenia otrzewnej,
• zaburzenia krzepnięcia krwi.

Jak przygotować się do rektoskopii?

Przygotowanie do rektoskopii odbywa się w warunkach domowych i obejmuje: zastosowanie odpowiedniej płynnej diety, wykonanie wieczorem i w dniu badania wlewki doodbytniczej i zażycie doustnych środków przeczyszczających w celu pozbycia się z odbytnicy resztek mas kałowych. Preparaty można nabyć w aptece bez recepty.

Dieta płynna obowiązuje na 48 godzin przed rektoskopią. Dozwolone jest spożywanie: budyniu, kisielu, zmiksowanych zup warzywnych, bulionu, soków owocowych, niegazowanych napojów, jogurtów, galaretek. Ważne jest także picie minimum 3 litrów wody dziennie. Do badania należy przystąpić na czczo, a jeżeli jest ono po południu, dozwolone jest spożycie posiłku w godzinach porannych.

Rektoskopia a kolonoskopia

Rektoskopia i kolonoskopia to badania wykonywane na przewodzie pokarmowym. Mogą wydawać się podobne lub nawet być ze sobą mylone, jednak ich główną różnicą jest zakres analizowanych struktur. Pierwsze z nich obejmuje jedynie odbytnicę, natomiast kolonoskopia pozwala na diagnostykę całego jelita grubego. Natomiast szczegółowym badaniem odbytu zajmuje się anoskopia.

Powikłania po rektoskopii

Powikłania po rektoskopii zdarzają się rzadko, jednak mogą wystąpić, jak po każdym zabiegu medycznym. Jeżeli usunięto zmiany lub pobrano wycinki, może pojawić się niewielkie krwawienie z przewodu pokarmowego, które ustępuje samoistnie. Może wystąpić także niewielka reakcja uczuleniowa. Najpoważniejszym skutkiem ubocznym jest przebicie ściany jelita grubego, więc jeżeli po badaniu pojawią się: ból brzucha, gorączka, smoliste (czarne) stolce oraz pogorszenie samopoczucia, należy skonsultować się z lekarzem.