Fosfataza alkaliczna to jedno z badań laboratoryjnych oceniających funkcję wątroby i dróg żółciowych, ale również dostarczających informacji o stanie układu kostnego organizmu. W jakich sytuacjach wykonywane jest oznaczanie fosfatazy alkalicznej i o czym może świadczyć nieprawidłowy wynik tego badania? W jakich sytuacjach wzrost fosfatazy alkalicznej nie jest niepokojący?
Co to jest fosfataza alkaliczna?
Fosfataza alkaliczna ( ALP, fosfataza zasadowa ) to enzym powszechnie występujący w komórkach ludzkiego organizmu. Największa ilość fosfatazy alkalicznej znajduje się w komórkach wątroby, dróg żółciowych, jelit oraz nerek i kości. W wątrobie ALP znajduje się na obrzeżach komórek tworzących przewody żółciowe- niewielkie przewody odprowadzające żółć z wątroby do jelit, gdzie żółć wspomaga trawienie tłuszczów. W kościach ALP powstaje w wyspecjalizowanych komórkach zwanych osteoblastami, które biorą udział w procesie tworzenia kości Wyróżnia się poszczególne odmiany tkankowe enzymu ( izoenzymy)- na przykład izoenzym wątrobowy czy izoenzym kostny fosfatazy alkalicznej.
Badanie aktywności fosfatazy alkalicznej możliwe jest dzięki pobraniu próbki krwi żylnej oraz oznaczeniu laboratoryjnemu. Przed badaniem konieczne jest pozostawanie na czczo ( dopuszczalne jest wypicie kilku łyków czystej, niegazowanej wody). Czas oczekiwania na wynik nie przekracza zwykle jednej doby.
Fosfataza alkaliczna- normy
Wynik fosfatazy alkalicznej podawany jest w jednostkach międzynarodowych na mililitr (IU/ml)- tak zwana aktywność enzymu. Za wartości prawidłowe uważa się wynik oznaczenia poniżej 270 IU/ml. Normy laboratoryjne mogą jednak różnić się w zależności od laboratorium i użytych do oznaczenia odczynników.
Wyniki aktywności fosfatazy alkalicznej u dzieci są odmienne niż u dorosłych, dlatego konieczne jest porównanie wyniku z normami tabelarycznymi dla wieku dziecka oraz płci. Podwyższona fosfataza alkaliczna u dziecka spowodowana jest zwykle dużą aktywnością tego enzymu w rosnącej tkance kostnej. Wynika to z fizjologicznie większej aktywności osteoblastów ( komórek budujących kość) u dzieci. Aktywność zwiększa się w okresach przyspieszonego wzrastania w pierwszych 3 miesiącach życia, a także 2–3-krotnie w trakcie skoku wzrostowego, który ma miejsce podczas dojrzewania płciowego. Fosfataza alkaliczna u dzieci występuje w przewadze pod postacią izoenzymu kostnego.
O czym może świadczyć podwyższona fosfataza alkaliczna?
Fosfataza alkaliczna powyżej normy może sugerować cholestazę wewnątrz- lub zewnątrzwątrobową- zaburzenia związane z nieprawidłowym przepływem żółci w wątrobie lub drogach wyprowadzających żółć. Sytuacja taka pojawia się przy ucisku dróg żółciówych (na przykład z zewnątrz przez rozwijający się guz) lub obecnej w drogach żółciowych przeszkodzie ( złóg, zator), jak również przy chorobach wątroby o różnej etiologii (marskość wątroby, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenie wątroby, poalkoholowe uszkodzenie wątroby).
Zwiększenie aktywności ALP może również towarzyszyć zmianom związanym ze wzmożonym procesem powstawania tkanki kostnej, np. w chorobach kości takich jak choroba Pageta, reumatoidalne zapalenie stawów lub też gojeniu złamań.
Fosfataza alkaliczna poniżej normy- o jakich zaburzeniach może świadczyć?
Fosfataza alkaliczna poniżej normy zazwyczaj nie budzi niepokoju. Wynik taki może świadczyć o błędzie laboratoryjnym, w niezwykle rzadkich przypadkach może być on jednak efektem złożonych zaburzeń metabolicznych (choroby Wilsona, wrodzonych niedoborów fosfatazy alkalicznej, zaburzeń obrotu kostnego).
Fosfataza alkaliczna w ciąży
Podwyższona fosfataza alkaliczna w ciąży to nie zawsze stan chorobowy. Niewielkie odchylenia w badaniu fosfatazy alkalicznej są fizjologią w okresie ciąży- również łożysko produkuje pewną ilość fosfatazy alkalicznej, która jest następnie wydzielana do krwi. Wielokrotnie wyższe wartości fosfatazy alkalicznej mogą świadczyć o chorobie dróg żółciowych obserwowanej u ciężarnych- cholestazie ciążowej. Schorzeniu zwykle towarzyszy nasilający się świąd skóry. Cholestaza pojawia się w drugim lub trzecim trymestrze ciąży i wymaga bezwzględnego leczenia, a niekiedy również wcześniejszego rozwiązania ciąży przed planowanym terminem. Zbyt wysoki wynik fosfatazy alkalicznej nie świadczy jednak o rozpoznaniu choroby, konieczne jest wykonanie oznaczenia kwasów żółciowych w surowicy krwi oraz konsultacja lekarska oceniająca wyniki badań.
Bibliografia
- Szutowicz A., Raszei-Szpecht A., 2009. Skrypt. Diagnostyka laboratoryjna. Tom I.Gdański Uniwersytet Medyczny, Zlecenie KW/224/09.Recenzent prof. dr hab.Wiesława Łysiak-Szydłowska. S. 59-60.
- Nowakowska-Duława E, Nowak A. Kamica żółciowa i zapalenie dróg żółciowych. W: Wielka Interna – Gastroenterologia. Część I. Dąbrowski A (red.). Medical Tribune Polska 2010; 394-415.
- Burke MD. Liver function: test selection and interpretation of results. Clin Lab Med 2002; 22: 377-390.
Poleć ten artykuł znajomym
Zobacz także
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
„20 proc. pacjentek, niejednokrotnie nawet z zaawansowaną endometriozą, nie ma żadnych dolegliwości bólowych” – mówi dr Jan Olek
Uważano, że kobietom papierosy szkodzą szczególnie, niszcząc nie tyle ich zdrowie, co moralność. Jak kiedyś leczono tytoniem
„Perspektywa psychoterapeuty nie ogranicza się do spojrzenia na indywidualne cierpienie. Sięga do tego, co się dzieje między światem a człowiekiem” – mówi Bogdan de Barbaro
