Jakie badania powinnaś wykonywać na czczo?

Wszystko, co jesz i pijesz, ma wpływ na skład twojej krwi. Żeby lekarz analizujący wyniki badań otrzymał jak najbardziej wiarygodny, miarodajny ich obraz, krew powinna zostać pobrana na czczo. O jakie badania chodzi i o której godzinie zgłosić się do laboratorium?

Badania krwi wykonuje się zarówno w celach diagnostycznych (by potwierdzić bądź wykluczyć chorobę) oraz profilaktycznych (by okresowo sprawdzić ogólny stan zdrowia organizmu). W tym drugim przypadku warto zgłaszać się do laboratorium przynajmniej raz w roku.

Większość badań krwi wykonuje się na czczo; w przypadku niektórych oznaczeń mówi się wręcz o tym, że pacjent powinien być „bezwzględnie na czczo”. To bardzo ważne, ponieważ składniki pożywienia, przedostając się do krwiobiegu, mają wpływ na wyniki i mogą dać ich zafałszowany obraz. Efektem tej sytuacji może być błędnie postawiona diagnoza. Badania wymagające bezwzględnego pozostawania na czczo to przede wszystkim poziom glukozy, żelaza, trójglicerydów (lipidogram) oraz morfologia.

Najpopularniejsze badania, które należy wykonywać na czczo:

• morfologia
• OB
• lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG)
• glukoza
• insulina
• aminokwasy
• próby wątrobowe (ALB, AST, ALT, ALP, GGTP, bilirubina całkowita)
• prolaktyna
• kortyzol
• aldosteron
• elektrolity (sód, potas)
• badanie INR (APTT i PT – parametr krzepnięcia krwi)
• pierwiastki (m.in. żelazo)
• badanie TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza)
• poziom witaminy B12
• mocznik, kreatynina, kwas moczowy

Uwagi do badań – lipidogram

Przed wykonaniem lipidogramu (cholesterol, HDL-chol, LDL-chol, trójglicerydy) należy unikać spożywania produktów bogatych w tłuszcze. Dieta powinna być lekkostrawna, a kolacja najlepiej bezmięsna. W dniu poprzedzającym badanie nie powinno się spożywać orzechów. Kolację należy zjeść do godz. 18. Uwaga! Przed wykonaniem lipidogramu nie przyjmuj leków na obniżenie stężenia cholesterolu, natomiast w wieczór poprzedzający badanie nie spożywaj alkoholu.

Uwagi do badań – glukoza i insulina

Przed badaniem poziomu glukozy ostatni posiłek należy spożyć najpóźniej o godz. 18–19 dnia poprzedzającego wykonanie badania. To samo dotyczy doustnego testu obciążenia glukozą (tzw. krzywej cukrowej). Zaleca się, by przed jednym i drugim badaniem zachować 14-godzinną przerwę w spożywaniu posiłków. Przed wykonaniem krzywej cukrowej należy ponadto pamiętać o odstawieniu leków mających wpływ na gospodarkę węglowodanową. Podobnie badanie poziomu insuliny, które wykonuje się w celu zdiagnozowana ewentualnej cukrzycy, powinno się wykonywać bezwzględnie na czczo.

Uwagi do badań – próby wątrobowe

Próby wątrobowe obejmują kilka badań, które już we wczesnym stadium pozwalają wykryć zaburzenia gospodarki tłuszczowej oraz zapalenie czy stłuszczenie wątroby. Są to: ALB (albumina w surowicy), ALP (fosfataza alkaliczna), ALT (aminotransferaza alaninowa), AST (aminotransferaza asparaginianowa), BIL-T (bilirubina całkowita), GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza). Zaleca się, aby już na 7 dni przed planowanym badaniem nie spożywać pokarmów ciężkostrawnych oraz alkoholu.

Na czczo – to znaczy ile godzin po kolacji?

Na badanie krwi powinnaś optymalnie zgłosić się między godz. 7 a 11 rano. Najważniejsza kwestia to ta, by między ostatnim posiłkiem a momentem pobrania upłynęło pełne 12 godzin. Kolacja nie powinna być zbyt późna, a w nocy nie należy podjadać. Przed badaniem można wypić szklankę wody (szczególnie latem), ewentualnie gorzkiej herbaty. Uwaga! Powinna być to woda przegotowana bądź źródlana, ponieważ woda mineralna mogłaby zmienić skład krwi. Zachowaj rozsądek w nawadnianiu się przed badaniem – wypicie zbyt dużej ilości wody powoduje rozrzedzenie krwi. W próbce będzie wówczas mało krwinek, co może sugerować anemię. Postaraj się też nie robić morfologii krwi tuż po miesiączce; wynik również może wskazywać na anemię.

Nie wprowadzaj w tym czasie szczególnych zmian do swojego jadłospisu. W dniu poprzedzającym badanie nie należy się przejadać ani stosować głodówki. Ważne, aby na badanie krwi zgłosić się po przespanej nocy.

Konieczność bycia „bezwzględnie na czczo” oznacza natomiast, że ostatni posiłek należy spożyć optymalnie do godz. 18; powinien być on lekkostrawny, bez tłustych czy słodkich pokarmów. Nie należy pić alkoholu.

Na skład krwi mają wpływ wszystkie spożywane pokarmy oraz napoje.

Badanie, które można, ale nie trzeba wykonywać na czczo:

• poziom hormonów tarczycy (TSH)
• markery nowotworowe
• badania pomagające wykryć boreliozę
• badanie CRP
• antygeny HCV, HBs, HIV
• oznaczenie grupy krwi
• ASO (antystreptolizyna)
• hemoglobina glikowana

Badania na czczo u dzieci

Jeśli badanie krwi u dziecka powinno być wykonane na czczo, zaleca się, aby (w miarę możliwości) od ostatniego posiłku upłynęło 12 godzin. Ta zasada dotyczy przede wszystkim dzieci powyżej 3 roku życia. Niemowlętom i maluchom, które nie ukończyły trzech lat, można przed badaniem podać lekkie śniadanie. Jeśli maluszek karmiony jest mlekiem (matki bądź modyfikowanym), warto zadbać o to, by nie karmić go przed samym pobraniem krwi.

Bezwzględnie na czczo dziecko musi być do badania glukozy, prolaktyny, lipidów, żelaza czy gospodarki białkowej. Można jedynie podać mu ok. 100 ml wody (przegotowanej, źródlanej).

Jak widać, najpopularniejsze badania zlecane u dzieci – morfologia i CRP – nie wymagają głodzenia dziecka przed badaniem (możesz je wykonać nawet po południu, jeśli laboratorium daje taką możliwość).

Badania na czczo u dzieci najlepiej wykonać rano i zabrać ze sobą coś do popicia oraz zjedzenia dla dziecka. Maluch uspokoi się szybciej po badaniu, jeśli będzie mógł coś przekąsić. Niemowlakowi najlepiej zaproponować pierś.

Przed pobraniem krwi:

• Odpocznij przez ok. 15 minut.
• Nie pal papierosów.
• Nie spożywaj alkoholu.
• Nie pij niczego prócz wody.
• Nie żuj gumy.
• Ogranicz wysiłek.

Przed wykonaniem badań laboratoryjnych zawsze zapytaj swojego lekarza lub pracownika laboratorium o prawidłowe przygotowanie do wykonania badań oraz o optymalny czas  pobierania materiału.

konsultacja: Dorota Frączek, Koordynator Zespołu ds. Pielęgniarstwa i dr n. med. Honorata Sokolnicka, Dyrektor Działu Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa, Medicover Polska