Gastryna – jaką rolę odgrywa w organizmie człowieka? Co zwiększa i zmniejsza jej wydzielanie?

Gastryna  (GRP) należy do enterohormonów regulujących funkcje żołądkowo-jelitowe. Kontroluje produkcję kwasu solnego oraz pepsynogenu, odpowiadających za trawienie białek w żołądku.

Gastryna jest mieszaniną peptydów: progastryny, gastryny-34, gastryny-14 oraz gastryny-17. Peptyd mający w budowie 14 aminokwasów określany jest jako najaktywniejszy. Wydzielanie hormonu wpływa na produkcję soku żołądkowego, a także wzrost nabłonka jelit. Badanie gastryny nie jest rutynowe i muszą mu przyświecać konkretnie wskazania.

Fazy sekrecji gastryny

Hormon tkankowy gastryna wydzielany jest przez komórki G żołądka w odpowiedzi na kilka czynników wyzwalających. Zalicza się do nich: obecność treści pokarmowej w żołądku (rozciąga to jego ściany), stymulację nerwu błędnego (X nerw czaszkowy) oraz obecność aminokwasów i peptydów. Nadmiar gastryny może skutkować nadkwaśnością soku żołądkowego, co może w dalszej perspektywie uszkadzać błonę śluzową żołądka i tworzyć wrzody. Podwyższony poziom gastryny obserwuje się u osób cierpiących na chorobę wrzodową lub na schorzenia dwunastnicy. Wyróżnia się trzy fazy wydzielania, inaczej sekrecji gastryny:

1. Faza mózgowa – inaczej głowowa. W tym procesie dochodzi do produkcji około 20% dobowej objętości soków żołądkowych. Stymulacja centralnego układu nerwowego odbywa się za pomocą peptydu uwalniającego gastrynę. Peptyd ten uwalniany jest w obrębie zakończeń komórek nerwowych tuż przy komórkach G. Faza ta jest najkrótsza ze wszystkich.
2. Faza żołądkowa – inaczej trzewna. Na tym etapie odbywa się najsilniejsze wydzielanie gastryny – ponad 60% całodobowej objętości soku żołądkowego.
3. Faza jelitowa – gastryna wydzielana w tym etapie podlega wpływom pośrednim i bezpośrednim.

Funkcje gastryny w ludzkim organizmie

Gastryna pełni złożone funkcje w organizmie na poziomie układu pokarmowego. Przede wszystkim odpowiedzialna jest za wzrost błony śluzowej żołądka, jelita grubego oraz dwunastnicy. Hormon ten przyczynia się również do zwiększenia sekrecji kwasu solnego oraz pepsyny przez komórki żołądka. Dzięki gastrynie dochodzi do skurczów solnego zwieracza przełyku, wzmożenia perystaltyki przewodu pokarmowego oraz zwiększenia wydzielania soku trzustkowego. Gastryna zwiększa również przepływ krwi w błonie śluzowej żołądka.

Co zwiększa i zmniejsza wydzielanie gastryny?

Jedzenie w dużej mierze wpływa na poziom wydzielania gastryny. Jej ilość zwiększają duża ilość kawy oraz alkohol. Stałe pokarmy bogate w białka, aminokwasy oraz peptony również się do tego przyczyniają. Co ciekawe, na poziom hormonu nie ma wpływu spożywanie tłuszczów oraz węglowodanów. Obecność treści pokarmowej skutkuje rozciąganiem się ścian żołądka. Ma to miejsce, gdy treść pobudza śródścienny splot nerwowy, który z kolei na swych końcach wydziela jeden z najbardziej powszechnych neurotransmiterów – acetylocholinę. Przekaźnik ten pobudza komórki G do produkcji gastryny. Badania wykazały, że obecność jonów wapniowych Ca2+ również przekłada się na zwiększenie poziomu tego hormonu tkankowego. Czynnikami, które zmniejszają wydzielanie gastryny, są m.in.: sekretyna (peptydowy hormon sprawujący funkcje regulujące żołądka i jelit), somatostatyna (hormon hamujący wydzielanie insuliny) oraz niskie pH treści żołądkowej.

Badania gastryny – kiedy wykonać?

Oznaczenie poziomu gastryny powinno się wykonywać przy podejrzeniu kilku jednostek chorobowych układu pokarmowego. Wskazaniem są podejrzenia chorób nowotworowych lub przerost komórek G w żołądku. Kiedy chory uskarża się na nawracające choroby wrzodowe lub zapalenie przełyku, również powinien rozważyć badanie poziomu gastryny. Innymi możliwymi przyczynami zwiększonego stężenia gastryny są: niedokrwistość Addisona-Biermera (wynikająca z niedoboru witaminy B12), zespół Zoolingera i Ellisona (owrzodzenia lokują się w obrębie żołądka, jelit oraz dwunastnicy), przyjmowanie leków hamujących wydzielanie soku żołądkowego lub niewydolność nerek. Badania wykonywane są na zlecenie gastroenterologa.

Jak przebiega badanie gastryny?

Na badanie poziomu gastryny powinno zgłosić się na czczo (minimum 8 godzin bez jedzenia; dozwolona jest tylko woda mineralna). Materiał biologiczny pobierany jest z żyły łokciowej. Analizie zostaje poddana surowica krwi. Pielęgniarz pobiera około 3 ml krwi w godzinach porannych. Na wyniki pacjent musi czekać około 1–2 dni roboczych. Prawidłowy poziom gastryny mieści się w zakresie od 50 do 80 ng/l.