Hiperkortyzolemia to stan podwyższonego stężenia hormonu stresu (kortyzolu) we krwi. Ze względu na szeroki zakres działania tej substancji, pacjenci z hiperkortyzolemią borykają się często z szeregiem zaburzeń dotyczących różnych układów organizmu. Co może stanowić przyczynę hiperkortyzolemii i jakie objawy obserwuje się u osób z nadmiarem tego hormonu we krwi?
Co to jest hiperkortyzolemia?
Hiperkortyzolemia jest stanem, w którym stężenie kortyzolu we krwi przekracza górną granicę normy. Kortyzol, nazywany hormonem stresu, jest substancją produkowaną przez nadnercza, wydzielaną do krwiobiegu przede wszystkim w odpowiedzi na poczucie zagrożenia. Jego rola polega na fizjologicznym przygotowaniu ciała do reakcji typu „walcz lub uciekaj” poprzez:
- podwyższenie stężenia glukozy (podstawowego źródła energii) we krwi,
- zwiększenie tętna i ciśnienia tętniczego krwi,
- przyspieszenie oddechu,
- zwiększenie napięcia mięśniowego,
- ograniczenie funkcji układów organizmu, których praca nie jest wymagana w (krótkotrwałych) sytuacjach zagrożenia, w tym układu pokarmowego i rozrodczego.
Nadmiar kortyzolu we krwi często wiąże się z występowaniem zespółu Cushinga i choroby Cushinga.
Co to jest zespół Cushinga i choroba Cushinga?
Zespół Cushinga jest grupą objawów rozwijających się w sytuacji, gdy w organizmie długotrwale znajduje się zbyt dużo kortyzolu. Choroba Cushinga to jeden ze specyficznych rodzajów zespołu Cushinga. Przyczyną schorzenia jest obecność łagodnego guza zlokalizowanego w przysadce mózgowej. Guz wydziela nadmiar hormonu ACTH, który z kolei powoduje zwiększenie uwalniania kortyzolu. Szacuje się, że choroba Cushinga odpowiada za około 70 proc. przypadków zespołu Cushinga.
W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję:
Przyczyny hiperkortyzolemii
Do głównych przyczyn hiperkortyzolemii zalicza się:
- stosowanie sterydów jako sposobu leczenia (wykorzystuje się je m.in. w terapii wielu chorób autoimmunologicznych),
- guzy przysadki mózgowej (chorobę Cushinga),
- guzy kory nadnerczy,
- guzy innych narządów (np. płuc, trzustki, tarczycy) ektopowo wydzielające ACTH.
Hiperkortyzolemia – objawy
Utrzymująca się przewlekle hiperkortyzolemia prowadzi do pojawiania się charakterystycznych objawów ze strony wielu układów organizmu (które łącznie można określić jako zespół Cushinga). U pacjentów z podwyższonym stężeniem kortyzolu obserwuje się:
- nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy jamy brzusznej, twarzy i karku; ręce i nogi osób z hiperkortyzolemią z reguły są szczupłe, nawet jeśli występuje u nich nadwaga lub otyłość,
- osłabienie mięśni kończyn dolnych i górnych,
- cienką, podatną na uszkodzenia skórę,
- różowe lub fioletowe rozstępy (m.in. skórze brzucha, ud, rąk),
- spowolnione gojenie się ran,
- nadmierne owłosienie w okolicy twarzy, szyi, klatki piersiowej, brzucha, piersi, ud, lub przeciwnie – łysienie,
- utratę libido,
- u mężczyzn: problemy z erekcją,
- u kobiet: nieregularne miesiączkowanie lub całkowity brak menstruacji.
Hiperkortyzolemia prowadzi również do nadciśnienia tętniczego i problemów z regulacją gospodarki węglowodanowej organizmu, które mogą objawiać się insulinoopornością lub cukrzycą. Chroniczny nadmiar kortyzolu skutkuje również osłabieniem kości, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań.
Hiperkortyzolemia – jakie badania wykonać?
Do stwierdzenia hiperkortyzolemii wykorzystuje się badanie próbki krwi z żyły łokciowej. U dużej części pacjentów test wykonuje się dwukrotnie – rano oraz w godzinach nocnych. Pozwala to lepiej poznać dobowe wahania intensywności wydzielania tego hormonu.
Nadmiar kortyzolu można rozpoznać również na podstawie oznaczenia poziomu hormonu w próbce pochodzącej z całodobowej zbiórki moczu.
Leczenie hiperkortyzolemii
Leczenie hiperkortyzolemii ukierunkowane jest najczęściej na przyczynę tego stanu. W przypadku stosowania sterydów lekarz może zalecić ostrożne i stopniowe zmniejszenie dawki leku. U pacjentów z guzem czasami wskazane jest operacyjne usunięcie nieprawidłowej tkanki wydzielającej kortyzol/ACTH lub radioterapia. Leczenie hiperkortyzolemii obejmuje również wprowadzenie leków blokujących efekt działania tego hormonu na tkanki.
Bibliografia:
- Uwaifo G. I., Hura D. E., Hypercortisolism, StatPearls, dostęp z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551526/.
- NIH, Cushing’s Syndrome, dostęp z: https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/cushings-syndrome.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
„Nie ma różnicy, czy siedzi przede mną osoba uzależniona od telefonu, czy alkoholu. Będą mieć te wymówki” – mówi Krzysztof Piersa, terapeuta uzależnień
„Hashimoto pojawia się po coś. To sygnał ciała, że nie jesteśmy dla siebie numerem jeden” – uważają Lidia Wójcik i Kamila Bogucka z „Ogarnij Hashimoto”
„Przybywa uzależnień behawioralnych, ponieważ społecznie akceptujemy coraz więcej” – mówi terapeutka uzależnień Katarzyna Andrusikiewicz
