Hiperkortyzolemia to stan podwyższonego stężenia hormonu stresu (kortyzolu) we krwi. Ze względu na szeroki zakres działania tej substancji, pacjenci z hiperkortyzolemią borykają się często z szeregiem zaburzeń dotyczących różnych układów organizmu. Co może stanowić przyczynę hiperkortyzolemii i jakie objawy obserwuje się u osób z nadmiarem tego hormonu we krwi?
Co to jest hiperkortyzolemia?
Hiperkortyzolemia jest stanem, w którym stężenie kortyzolu we krwi przekracza górną granicę normy. Kortyzol, nazywany hormonem stresu, jest substancją produkowaną przez nadnercza, wydzielaną do krwiobiegu przede wszystkim w odpowiedzi na poczucie zagrożenia. Jego rola polega na fizjologicznym przygotowaniu ciała do reakcji typu „walcz lub uciekaj” poprzez:
- podwyższenie stężenia glukozy (podstawowego źródła energii) we krwi,
- zwiększenie tętna i ciśnienia tętniczego krwi,
- przyspieszenie oddechu,
- zwiększenie napięcia mięśniowego,
- ograniczenie funkcji układów organizmu, których praca nie jest wymagana w (krótkotrwałych) sytuacjach zagrożenia, w tym układu pokarmowego i rozrodczego.
Nadmiar kortyzolu we krwi często wiąże się z występowaniem zespółu Cushinga i choroby Cushinga.
Co to jest zespół Cushinga i choroba Cushinga?
Zespół Cushinga jest grupą objawów rozwijających się w sytuacji, gdy w organizmie długotrwale znajduje się zbyt dużo kortyzolu. Choroba Cushinga to jeden ze specyficznych rodzajów zespołu Cushinga. Przyczyną schorzenia jest obecność łagodnego guza zlokalizowanego w przysadce mózgowej. Guz wydziela nadmiar hormonu ACTH, który z kolei powoduje zwiększenie uwalniania kortyzolu. Szacuje się, że choroba Cushinga odpowiada za około 70 proc. przypadków zespołu Cushinga.
Przyczyny hiperkortyzolemii
Do głównych przyczyn hiperkortyzolemii zalicza się:
- stosowanie sterydów jako sposobu leczenia (wykorzystuje się je m.in. w terapii wielu chorób autoimmunologicznych),
- guzy przysadki mózgowej (chorobę Cushinga),
- guzy kory nadnerczy,
- guzy innych narządów (np. płuc, trzustki, tarczycy) ektopowo wydzielające ACTH.
Hiperkortyzolemia – objawy
Utrzymująca się przewlekle hiperkortyzolemia prowadzi do pojawiania się charakterystycznych objawów ze strony wielu układów organizmu (które łącznie można określić jako zespół Cushinga). U pacjentów z podwyższonym stężeniem kortyzolu obserwuje się:
- nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy jamy brzusznej, twarzy i karku; ręce i nogi osób z hiperkortyzolemią z reguły są szczupłe, nawet jeśli występuje u nich nadwaga lub otyłość,
- osłabienie mięśni kończyn dolnych i górnych,
- cienką, podatną na uszkodzenia skórę,
- różowe lub fioletowe rozstępy (m.in. skórze brzucha, ud, rąk),
- spowolnione gojenie się ran,
- nadmierne owłosienie w okolicy twarzy, szyi, klatki piersiowej, brzucha, piersi, ud, lub przeciwnie – łysienie,
- utratę libido,
- u mężczyzn: problemy z erekcją,
- u kobiet: nieregularne miesiączkowanie lub całkowity brak menstruacji.
Hiperkortyzolemia prowadzi również do nadciśnienia tętniczego i problemów z regulacją gospodarki węglowodanowej organizmu, które mogą objawiać się insulinoopornością lub cukrzycą. Chroniczny nadmiar kortyzolu skutkuje również osłabieniem kości, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań.
Hiperkortyzolemia – jakie badania wykonać?
Do stwierdzenia hiperkortyzolemii wykorzystuje się badanie próbki krwi z żyły łokciowej. U dużej części pacjentów test wykonuje się dwukrotnie – rano oraz w godzinach nocnych. Pozwala to lepiej poznać dobowe wahania intensywności wydzielania tego hormonu.
Nadmiar kortyzolu można rozpoznać również na podstawie oznaczenia poziomu hormonu w próbce pochodzącej z całodobowej zbiórki moczu.
Leczenie hiperkortyzolemii
Leczenie hiperkortyzolemii ukierunkowane jest najczęściej na przyczynę tego stanu. W przypadku stosowania sterydów lekarz może zalecić ostrożne i stopniowe zmniejszenie dawki leku. U pacjentów z guzem czasami wskazane jest operacyjne usunięcie nieprawidłowej tkanki wydzielającej kortyzol/ACTH lub radioterapia. Leczenie hiperkortyzolemii obejmuje również wprowadzenie leków blokujących efekt działania tego hormonu na tkanki.
Bibliografia:
- Uwaifo G. I., Hura D. E., Hypercortisolism, StatPearls, dostęp z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551526/.
- NIH, Cushing’s Syndrome, dostęp z: https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/cushings-syndrome.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
„20 proc. pacjentek, niejednokrotnie nawet z zaawansowaną endometriozą, nie ma żadnych dolegliwości bólowych” – mówi dr Jan Olek
Uważano, że kobietom papierosy szkodzą szczególnie, niszcząc nie tyle ich zdrowie, co moralność. Jak kiedyś leczono tytoniem
„Perspektywa psychoterapeuty nie ogranicza się do spojrzenia na indywidualne cierpienie. Sięga do tego, co się dzieje między światem a człowiekiem” – mówi Bogdan de Barbaro
