Hiperwitaminoza – niebezpieczny nadmiar witamin w organizmie. Objawy i leczenie

Hiperwitaminoza to zespół objawów chorobowych spowodowany nadmiarem witamin w organizmie. Najczęściej spotykane są: hiperwitaminoza A, hiperwitaminoza D i hiperwitaminoza E i K. Nadmiar witamin nierozpuszczalnych w tłuszczach również może spowodować hiperwitaminozę, np. hiperwitaminozę B12, jednak są to kazuistyczne przypadki.

Przeciwieństwem hiperwitaminozy jest awitaminoza – stan, w którym organizm nie ma dostarczanej wystarczającej ilości odpowiednich witamin. W takim przypadku najczęściej stosowana jest suplementacja witaminami. Należy wtedy pamiętać, aby monitorować stan witamin w organizmie i aby przypadkiem poprzez nadmierną suplementację nie spowodować hiperwitaminozy.

Co to jest hiperwitaminoza? Objawy hiperwitaminozy

Większość osób wie, że brak lub niedostateczna ilość witamin w organizmie przyczyniają się do powstania hipowitaminozy, co z kolei prowadzi do zaburzeń w przebiegu określonych procesów w organizmie i powstania chorób wynikających z ich niedoboru (awitaminozy). Zbyt duża podaż witamin również bywa szkodliwa ze względu na to, że prowadzi do powstania hiperwitaminozy i skutków ubocznych z nią związanych. Wyróżnia się dwie grupy witamin: rozpuszczalne w tłuszczach oraz rozpuszczalne w wodzie. Hiperwitaminozy najczęściej dotyczą witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli A, D, E, K. Leczenie hiperwitaminozy polega na odstawieniu suplementów witaminowych, kontroli poziomu witamin oraz zwalczaniu objawów.

Hiperwitaminoza A

Do grupy związków określanych mianem witaminy A zaliczają się m.in.: retinol, kwas retinowy i jego sole, pochodne retinolu i retinalu oraz karotenoidy. Wchłanianie witaminy A ułatwia tłuszcz w pokarmie, ale również obecność białek, hormonów tarczycy i kwasów żółciowych. Witamina A wpływa na wzrok, gdyż stanowi główny składnik rodopsyny, zlokalizowanej w fotoreceptorach oka. Uczestniczy w prawidłowym różnicowaniu i rozwoju komórek i tkanek, jest też istotnym czynnikiem wzrostowym. Bierze udział w syntezie oraz uwalnianiu hormonów kory nadnerczy i tarczycy, w budowie erytrocytów, w tworzeniu się plemników, w rozwoju łożyska i we wzroście płodu. Wpływa także na komórki nerwowe, stan błon śluzowych i skóry. Witamina A jest ponadto silnym antyoksydantem. Głównymi źródłami witaminy A w diecie Polaków są: mleko i jego przetwory, jaja, wątroba, podroby, ryby. Karotenoidy dostarczane są z warzywami. Hiperwitaminoza witaminy A najczęściej jest skutkiem nadmiernej suplementacji tą witaminą. Objawy hiperwitaminozy A to:

• drażliwość
• bóle głowy
• osłabienie mięśni
• ociężałość
• utrata apetytu
• nudności i wymioty
• drgawki i światłowstręt
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (powiększenie wątroby i śledziony)
• zmiany barwy skóry, jej suchość i owrzodzenia
• łamliwość paznokci, świąd oraz łysienie
• obrzmienia powiek i wytrzeszcz
• obniżenie gęstości mineralnej kości oraz bóle stawów i kości
• krwotoki
• zaburzenia w funkcjonowaniu nerek, serca i układu nerwowego.

Witamina A w zbyt dużych dawkach ma działanie teratogenne – może doprowadzić do uszkodzenia płodu, w tym do deformacji twarzy i czaszki.

Hiperwitaminoza D

Do grupy związków określanych mianem witaminy D zalicza się witaminy D2 i D3. W większości witamina ta produkowana jest przez organizm pod wpływem promieni UVB. Wchłanianie jej zależy od obecności kwasów tłuszczowych, stanu błony śluzowej jelit, perystaltyki jelitowej oraz czynności przytarczyc. Obecności witaminy D jest niezbędna do tworzenia i utrzymania zdrowych kości i zębów. Hiperwitaminoza D3 powstaje w wyniku stosowania zbyt wysokich dawek suplementów lub nadużywania produktów wzbogaconych w tę witaminę. Objawy to:

• ogólne osłabienie
• utrata apetytu
• bóle głowy i brzucha
• biegunka
• wymioty
• wielomocz.

Konsekwencje hiperwitaminozy D to: zaburzenia gospodarki elektrolitowej, hiperkalcemia, zaburzenia rytmu serca, występowanie zwapnień, np. w nerkach, sercu, płucach, naczyniach krwionośnych.

Hiperwitaminoza B12

Witamina B12 bierze udział w tworzeniu elementów krwi, osłonek nerwowych, syntezie serotoniny i białek oraz w metabolizmie i regulacji funkcjonowania układu pokarmowego. Występuje jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Nadmierna podaż witaminy B12 nie przyczynia się do żadnych znanych objawów niepożądanych, mogą wystąpić objawy uczuleniowe.

Hiperwitaminoza C

Powszechnie znana i przyjmowana witamina C (kwas askorbinowy) spożywana w nadmiarze również może powodować dolegliwości. Pomimo to hiperwitaminoza witaminy C jest określana jako bezpieczna dla zdrowia ze względu na fakt, iż witamina C jest wydalana z organizmu wraz z moczem. Może jednak powodować:

• biegunki
• tworzenie się kamieni nerkowych
• częste oddawanie moczu
• zwiększone zapotrzebowanie na witaminę E
• osłabienie działania lub toksyczności niektórych leków.