Jak objawia się powiększona tarczyca? Przyczyny, leczenie i skutki wola tarczycowego

Powiększona tarczyca jest skutkiem nieprawidłowej pracy tego gruczołu. Zwykle wykrywa się ją podczas badania ultrasonograficznego, niekiedy uwidacznia się też jako wypukłość na szyi. Każdy przypadek wymaga konsultacji lekarskiej i rozszerzenia diagnostyki o testy laboratoryjne krwi lub biopsję.

Tarczyca jest gruczołem wydzielającym hormony – tyroksynę i trójjodotyroninę, które odpowiadają za metabolizm, czynność gruczołów płciowych oraz rozwój fizyczny i psychiczny. Znajduje się w przednio-dolnej części szyi. Powiększona tarczyca jest często spotykanym objawem klinicznym, wskazującym na możliwe zaburzenia związane z funkcjonowaniem tego narządu. Przypadłość tę znacznie częściej diagnozuje się u kobiet niż u mężczyzn.

Co oznacza powiększona tarczyca?

Powiększoną tarczycę, określaną fachowo jako wole, obserwuje się, gdy wzrasta objętość tego gruczołu i przekracza ściśle określoną górną granicę normy dla płci: u kobiet 20 ml (niektóre źródła podają 18 ml), a u mężczyzn 25 ml. Obliczenie tych parametrów jest możliwe podczas badania ultrasonograficznego.

Do przyczyn powiększenia się tarczycy należą:

• predyspozycje genetyczne,
• niedobór jodu (najczęstsza przyczyna powiększenia tarczycy u dzieci),
• nadmierna produkcja hormonów (TSH) przez przysadkę mózgową,
• choroba Hashimoto (przewlekłe zapalenie tarczycy),
• choroba Gravesa-Basedowa (związana z nadczynnością tarczycy),
• guzy tarczycy.

W większości przypadków zmiana wielkości tarczycy jest łagodna, bezobjawowa i niezwiązana z zaburzeniami wydzielania hormonów. Jednak każda wymaga konsultacji lekarskiej i przeprowadzenia badań diagnostycznych (badań obrazowych, testów laboratoryjnych krwi oraz biopsji) w celu wykluczenia guzków związanych z nowotworem. W warunkach prawidłowych tarczyca powiększa się w trakcie ciąży. Jej objętość zmienia się także w zależności od dnia cyklu menstruacyjnego.

Ze względu na czynność wyróżnia się wole:

• obojętne (bez zmian w gospodarce hormonalnej),
• nadczynne (wzmożone wydzielanie hormonów tarczycy),
• niedoczynne (niedobór hormonów).

Dzieli się je także, biorąc pod uwagę budowę:

• wole miąższowe (wzrost miąższu tarczycy),
• wole guzkowe (w gruczole obecne są guzki),
• wole miąższowo-guzkowe (wzrasta miąższ, w którym wyczuwa się guzki).

Objawy powiększonej tarczycy

Powiększona tarczyca w większości przypadków nie daje żadnych objawów, a wole wykrywane jest przypadkowo, podczas badania ultrasonograficznego. Zmiany rozwijają się zwykle powoli i pozostają niezauważone przez kilka lat, zwłaszcza, gdy nie są związane z zaburzeniami gospodarki hormonalnej.

Wraz z rozrostem tkanki mogą pojawić się następujące objawy powiększonej tarczycy:

• widoczne powiększenie obwodu i asymetria szyi,
• dyskomfort w obrębie gardła i szyi,
• dolegliwości bólowe zlokalizowane w okolicy szyi,
• trudności z przełykaniem,
• chrypka (w przypadku ucisku tarczycy na nerw krtaniowy wsteczny),
• duszność (związana z uciskiem gruczołu na drogi oddechowe),
• powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

Jeżeli wzrost objętości tarczycy jest związany z nieprawidłowościami w wytwarzaniu hormonów, mogą pojawić się typowe objawy nadczynności tarczycy: nerwowość, rozdrażnienie, wzmożona potliwość, spadek masy ciała, uczucie kołatania serca, nietolerancja ciepła.

Powiększona tarczyca w chorobie Hashimoto objawia się jako niedoczynność tarczycy. Pacjent zauważa u siebie nieuzasadnione tycie, spadek energii, przewlekłe zmęczenie, stany depresyjne, zaburzenia cyklu miesiączkowego, problemy z koncentracją, wypadanie włosów.

Na czym polega leczenie powiększonej tarczycy?

W przypadku stwierdzenia u siebie powyższych objawów lub wyraźnego i widocznego zwiększenia się obwodu szyi należy udać się do lekarza w celu przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki. Opiera się ona na wykonaniu testów laboratoryjnych krwi (określenie poziomu hormonów tarczycy i TSH), badaniu ultrasonograficznym szyi (ocena gruczołu i węzłów chłonnych), a także biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC) i ocenie pobranego materiału pod mikroskopem.

Leczenie powiększonej tarczycy zależy od przyczyn i objawów, które wywołuje. Najczęściej niewielkie zmiany, które nie mają cech nowotworowych, pozostawia się do obserwacji. Jeżeli powodem zwiększenia objętości gruczołu jest niedobór jodu, terapia polega na uzupełnianiu niedoborów tego pierwiastka. W przypadku stwierdzenia dolegliwości związanych z nadczynnością tarczycy, należy zastosować jod promieniotwórczy lub leki przeciwtarczycowe. Ich działanie opiera się na hamowaniu syntezy i wydzielania hormonu – tyroksyny.

Leczenie operacyjne powiększonej tarczycy jest wskazane w przypadku:

• wystąpienia dużego wola, które znacznie utrudnia oddychanie oraz połykanie pokarmów,
• wola umiejscowionego za mostkiem lub w śródpiersiu,
• guzkowego wola nadczynnego,
• nawrotów objawów mimo leczenia zachowawczego,
• stwierdzenia raka tarczycy.