Czy powiększona wątroba to poważny stan wymagający leczenia?

Wątroba jest jedynym narządem w obrębie jamy brzusznej, miednicy i klatki piersiowej, który potrafi się odbudować. Jeśli jej fragment zostanie wycięty albo uszkodzony przez toksyny, może się zregenerować. To niezwykły narząd, ale niestety niedoskonały. Niektóre zmiany, takie jak powiększenie wątroby, trwale odciskają swoje piętno. Czy powiększona wątroba boli? Jak wyczuć powiększoną wątrobę? 

Co oznacza powiększona wątroba? 

Hepatomegalia, bo tak brzmi medyczna nazwa powiększenia wątroby, odnosi się do patologicznego stanu, w którym organ przybiera nienaturalnie duże rozmiary, wyjąwszy fizjologiczne powiększenie u noworodków oraz tzw. powiększenie rzekome. Taka zmiana jest konsekwencją pięciu mechanizmów patologicznych, które zaprezentowane zostały w tabeli poniżej. 

Co oznacza fizjologiczne i rzekome powiększenie wątroby u dziecka? 

U noworodków urodzonych o czasie, z prawidłową masą, wątroba wyczuwalna jest po ucisku jamy brzusznej około 2–2,5 cm pod prawym łukiem żebrowym, natomiast u starszych – tuż pod nim. Jest to fizjologiczne zjawisko i nie powinno budzić niepokoju. Równie naturalne jest tzw. rzekome powiększenie wątroby – organ ma prawidłowe rozmiary, ale sprawia wrażenie większego przez: 

• wąską lub wadliwie zbudowaną klatkę piersiową, 
• obniżenie przepony, 
• obecność guzów w przestrzeni zaotrzewnowej, 
• odmienną budowę prawego płata wątroby, przez co wyczuwalny jest nisko pod prawym łukiem żebrowym. 

Czy powiększona wątroba może się zmniejszyć? 

Powiększenie wątroby towarzyszy wszystkim patologiom narządu w początkowym ich stadium. W przypadku infekcji wątroba zmniejsza się naturalnie, gdy choroba zostanie wyleczona i zazwyczaj nie pozostawia to po sobie wyraźnych śladów. Niestety, nie dzieje się tak, gdy rozpocznie się proces włóknienia i dalej – marskości. I choć wówczas organ zmniejsza swoją wielkość wraz z czasem, zmian nie da się cofnąć. 

Jak się objawia powiększona wątroba? 

Powiększeniu wątroby rzadko towarzyszą inne objawy, szczególnie na początku, dlatego nierzadko lekarz stwierdza zmienioną objętość organu przypadkowo, podczas badania palpacyjnego (dłońmi) brzucha. Wówczas poza oceną zwiększonej objętości, może też zbadać konsystencję organu, co jest ważne dla wstępnej diagnozy podłoża (np. twarda wątroba może sugerować zmiany spichrzeniowe). Niekiedy mogą wystąpić następujące symptomy dodatkowe: 

• dyskomfort i ból brzucha, 
• powiększenie brzucha, 
• zmęczenie, 
• spadek apetytu i związany z tym spadek masy ciała, 
• nudności i wymioty. 

Jeśli natomiast zauważysz zażółcenie skóry i białek oczu, a także wyraźnie ciemniejszy odcień moczu, to znak, że rozwinęła się żółtaczka. W takim wypadku potrzebujesz pilnej pomocy.  

Jak przebiega diagnostyka powiększonej wątroby? 

Aby poznać dokładne rozmiary wątroby, a także jej jednorodność oraz echogeniczność miąższu, lekarz zleca zwykle USG jamy brzusznej. To też pozwala stwierdzić, czy ma do czynienia wyłącznie z hepatomegalią (powiększenie wątroby) czy hepatosplenomegalią (powiększenie wątroby i śledziony), jak się bowiem okazuje, powiększona wątroba i śledziona często występują razem np. w przebiegu zaburzeń metabolicznych. Można też wykorzystać metodę USG Dopplera, aby ocenić przepływ krwi w naczyniach. 

Jeśli podczas badania USG lekarz zauważy zmiany ogniskowe, zleci tomografię komputerową. A gdy będzie podejrzewał zastoje w drogach żółciowych, zaproponuje wykonanie rezonansu magnetycznego. Istotne są też badania laboratoryjne krwi, takie jak: 

• morfologia, 
• próby wątrobowe (ALT, AST, bilirubina, INR, albumina, GGT), 
• glukoza, 
• lipidogram, 
• amoniak, 
• kwas mlekowy. 

Czy powiększona wątroba jest groźna? 

Poza fizjologicznym powiększeniem wątroby u dzieci każda inna tego typu zmiana jest groźna! Nie należy problemu bagatelizować. Podłożem zwiększenia objętości organu może być bowiem szereg poważnych patologii, które wymagają leczenia, bo zagrażają nie tylko zdrowiu, ale też życiu. 

Jak leczyć powiększoną wątrobę? 

Nie ma jednej metody terapeutycznej, leczenie uwarunkowane jest przyczynami powiększonej wątroby. Czasami wystarczy wdrożyć farmakoterapię w celu wyleczenia infekcji wirusowej, bakteryjnej czy grzybiczej. Innym razem konieczna okazuje się interwencja chirurgiczna czy przeszczep niewydolnego narządu. 

Warto też zmodyfikować dietę przy powiększonej wątrobie. Zrezygnuj z alkoholu oraz smażonych, grillowanych i tłustych potraw. Zamiast nich włącz do codziennego menu posiłki lekkostrawne o niskiej zawartości tłuszczu (chude mięso i ryby). Nie jest również wskazane picie mocnej herbaty i kawy przy powiększonej wątrobie.  

Wiele dobrego mogą przynieść zioła i przyprawy. W tym tzw. leczeniu domowym powiększonej wątroby (które nie może być alternatywą dla terapii medycznej, lecz jej uzupełnieniem) warto sięgać po kminek, majeranek, kurkumę, mniszek lekarski, karczochy, cykorię, pokrzywę czy żeń-szeń. 

O ekspertce:

Dr n. med. Dominika Maciejewska-Markiewicz jest biotechnologiem medycznym specjalizującym się w przemianach metabolicznych. Znajdziecie ją nie tylko na blogu Metabolika.pl, ale także na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym, gdzie działa naukowo i dydaktycznie. Opublikowała wiele prac z dziedziny przemian lipidowych oraz współtworzyła publikacje z zakresu metabolizmu i żywienia człowieka. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/ta-choroba-osiaga-rozmiary-pandemii/

Bibliografia: 

1. Hartleb M., Simon K., Lipiński M., Drobnik J., Woroń J., Rydzewska G., Mastalerz-Migas A., Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 2017, nr 4, s. 225-248. 
2. Krzywicka A., Pieniążek W. K., Choroby wątroby i dróg żółciowych, [w] red. Dyduch A., Pediatria 2009, t. 1, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, s. 136-159. 
3. Lipiński L., Jankowska I., Szymańska E., Rokicki D., Tylki-Szymańska A., Hepato- i splenomegalia w wybranych chorobach metabolicznych – diagnostyka i różnicowanie, Pediatria Polska 2018, nr 93 (1), s. 74-79.