Jonogram – co to za badanie? Normy i interpretacja wyników

Jonogram to badanie, dzięki któremu można oznaczyć poziom elektrolitów takich jak: sód, wapń, potas i magnez. Polega ono na pobraniu niewielkiej próbki krwi. Nieprawidłowy wynik jonogramu świadczy o zaburzeniu gospodarki wodno-elektrolitowej, co może powodować szereg nieprzyjemnych dolegliwości. Jest to stan wymagający leczenia.

Elektrolity to jony pierwiastków: sodu, potasu, chloru, dodatkowo można oznaczyć poziom magnezu i wapnia, które są obecne w każdej komórce organizmu człowieka. Są odpowiedzialne za gospodarkę wodno-elektrolitową i niezbędne do prawidłowego funkcjonowania serca, układu nerwowego, mięśni. W konsekwencji biegunki, wymiotów, przegrzania, niezdrowej diety lub intensywnego wysiłku fizycznego może dojść do obniżenia ich poziomu. Pojawiają się wówczas zaburzenia pracy serca, osłabienie lub drżenie mięśni. Testem, dzięki któremu można sprawdzić stężenie elektrolitów, jest jonogram. Badanie wykonuje się z próbki krwi.

Co to jest jonogram?

Jonogram jest badaniem krwi, które umożliwia określenie poziomu stężenia elektrolitów: sodu, potasu i jonów chlorkowych. Są to elementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Od ich poziomu zależy praca serca, mięśni oraz mózgu. Wykonanie badania krwi jonogramu jest zalecane przede wszystkim osobom, które:

• zmagają się z biegunką lub intensywnymi wymiotami;
• stwierdzono u nich nieprawidłowe ciśnienie tętnicze krwi;
• cierpią na zawroty głowy i zaburzenia równowagi;
• mają zaburzenia pracy serca (np. odczuwają kołatanie serca);
• odczuwają częste skurcze mięśni;
• zauważyły u siebie drżenie rąk;
• czują się osłabione, przemęczone, senne i apatyczne;
• mają obrzęki kończyn dolnych;
• doszło u nich do odwodnienia organizmu;
• piją duże ilości kawy, alkoholu lub stosują dietę eliminacyjną.

Wskazaniem do jonogramu są także przewlekłe choroby nerek, choroby metaboliczne, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia hormonalne oraz stosowanie leków, które mogą wpływać na gospodarkę wodno-elektrolitową. Poziom elektrolitów powinny kontrolować również kobiety ciężarne i sportowcy.

Badanie krwi na jonogram trwa kilka minut. Polega ono na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej. Ważne jest, aby pacjent zgłosił się do laboratorium na czczo i w godzinach porannych. Na minimum dzień przed badaniem należy odstawić alkohol, nikotynę oraz przyjmowane suplementy diety, ponieważ mogą one istotnie wpłynąć na wynik jonogramu. Warto również powstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego. Badanie ze skierowaniem od lekarza jest wykonywane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Można zrobić je również prywatnie.

Jakie są normy jonogramu?

Wynik jonogramu jest dostępny następnego dnia roboczego. Najczęściej badanie jest wykonywane jednocześnie z morfologią krwi, dlatego interpretacji zawsze powinien dokonać lekarz. Pod uwagę brane są wartości uzyskane w obu testach oraz objawy kliniczne zgłaszane przez pacjenta. Normy jonogramu przedstawiają się następująco:

• sód: 135–145 mEq/l,
• magnez: 0,8–1,3 mmol/l,
• potas: 3,8–5,5 mEq/l,
• wapń: 2,25–2,75 mmol/l,
• jony chlorkowe: 98–106 mmol/l.

Należy pamiętać, że normy jonogramu mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium. Na wydruku zawsze podane są wartości referencyjne, którymi należy się sugerować podczas interpretacji.

Co oznacza nieprawidłowy wynik jonogramu?

Nieprawidłowy wynik jonogramu świadczy o zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej. Z tego powodu u pacjenta może pojawić się szereg dolegliwości świadczących o nieprawidłowym funkcjonowaniu poszczególnych układów lub całego organizmu. Obniżony poziom sodu we krwi (hiponatremia), który objawia się nudnościami, bólem głowy, zaburzeniami koncentracji i dezorientacją. Przyczyną spadku sodu są: silna biegunka, marskość wątroby i choroby nerek. Natomiast nadmiar tego pierwiastka objawia się silnym pragnieniem, niepokojem, wzmożonym napięciem mięśni, a nawet drgawkami.

Podwyższony poziom potasu jest określany jako hiperkaliemia. U pacjenta pojawiają się wówczas takie dolegliwości jak: ból i uczucie mrowienia w kończynach, zaburzenia koordynacji ruchowej, przewlekłe zmęczenie i zaburzenia pracy serca. Natomiast przy jego niedoborze pojawia się obrzęk kończyn dolnych, osłabienie i skurcze mięśni. Nieprawidłowy poziom magnezu istotnie wpływa na nastrój i pamięć. Charakterystycznym objawem niedoboru jest drżenie powiek lub mięśni. Przy nadmiarze mogą pojawić się zaparcia, senność i brak energii.

Zaburzenia poziomu wapnia, na które wskazuje jonogram, są związane z chorobami kości, nieprawidłową pracą przytarczyc, chorobami trzustki i nadmiarem witaminy A lub D. Charakterystyczne objawy niedoboru tego pierwiastka to: drętwienie rąk i nóg, skurcze mięśni i zaburzenia pracy serca. Nadmiar wapnia powoduje osłabienie mięśni, nudności, wymioty, częste oddawanie moczu i brak apetytu.