Nikotynizm – jak się przed nim ustrzec? Jak go leczyć?

Nikotynizm to plaga współczesnego świata. Wiele osób nie jest świadomych, że każdego kolejnego dnia silniej uzależnia się od nikotyny. Jest to uzależnienie tak fizyczne, jak i psychiczne. Bardzo w związku z tym niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia i życia.

Objawy nikotynizmu dotykają mniej niż 30% Polaków. Z roku na rok notuje się spadek liczby osób uzależnionych. Przede wszystkim pali coraz mniej młodych osób, a spora część starszych palaczy podejmuje walkę z nałogiem. Nadal jednak wynik na poziomie dwudziestu kilku procent palących nie jest satysfakcjonujący.

Co to jest nikotynizm?

Nikotynizm, ICD-10 w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów zdrowotnych to uzależnienie od nikotyny, a więc substancji zawartej w papierosach. Nikotyna odpowiada za pobudzenie w mózgu tzw. receptorów nikotynowych, uwalniających dopaminę, „hormon szczęścia”. Nikotyna to jedna z szybciej uzależniających substancji psychoaktywnych. Nikotynizm prowadzi do zmiany funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Wiąże się z trudną do zwalczenia potrzebą zapalenia papierosa. Potrzeba ta ujawnia się przede wszystkim w sytuacjach stresowych.

Nikotynizm to uzależnienie, które wymaga leczenia. Może prowadzić do ciężkich chorób, wpływa na rozwój nowotworów. W ostateczności może skutkować nawet śmiercią.

Śmiertelna dawka nikotyny to 60 mg. Ilość ta prowadzi do porażenia autonomicznego układu nerwowego, rdzenia przedłużonego i nerwowych zakończeń ruchowych.

Nikotynizm przybiera nie tylko formę uzależnienia fizycznego, ale również psychicznego. Chodzi o pewien rytuał palenia, w samotności lub w gronie bliskich osób.

Objawy nikotynizmu – jak go rozpoznać?

Skutki nikotynizmu są bardzo niebezpieczne. Im wcześniej nałóg zostanie rozpoznany, tym leczenie nikotynizmu jest prostsze i ma większe szanse powodzenia. Każdy palący dość łatwo może postawić sobie diagnozę dotyczącą ewentualnego nikotynizmu. Wystarczy spełnić trzy z wymienionych poniżej kryteriów:

• odczuwanie silnej potrzeby zapalenia papierosa, czyli tzw. głodu nikotynowego,
• objawy fizjologiczne, pojawiające się przy niemożliwości zapalenia papierosa: drażliwość, agresja, lękliwość, osłabienie, problemy z koncentracją,
• rosnące zapotrzebowanie na większą ilość dawek nikotyny w celu osiągnięcia odpowiedniej satysfakcji z palenia,
• utrata kontroli nad ilością wypalanych papierosów,
• zaniedbywanie innych aktywności ze względu na palenie papierosów (np. rezygnacja z aktywności fizycznej),
• palenie papierosów mimo świadomości ich negatywnego wpływu na stan zdrowia.

Duża część osób uzależnionych od nikotyny neguje chorobę i uważa, że w każdym momencie, w zależności od własnych decyzji, może zrezygnować z nałogu. W większości przypadków okazuje się jednak, że walka z nałogiem jest bardzo trudna.

Nikotynizm – skutki

Skutki nikotynizmu są powszechnie znane. Obowiązujące prawo wymaga, aby na każdej paczce papierosów znalazły się informacje o zgubnym wpływie palenia na zdrowie i życie człowieka. Większość palaczy ignoruje jednak możliwe konsekwencje nałogu. Do najważniejszych z nich należą:

• nowotwór płuc,
• nowotwór jamy ustnej,
• nowotwór krtani,
• choroba niedokrwienna serca,
• udar mózgu,
• rozedma płuc,
• gruźlica,
• choroba Buergera,
• choroba naczyń krwionośnych,
• dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia choroby układu krążenia,
• trzykrotnie większe ryzyko nagłego zgonu.

Zapalenie małej dawki nikotyny powoduje natychmiast:

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• zwiększenie częściowego skurczu naczyń krwionośnych,
• pojawienie się tachykardii,
• wzrost częstości i głębokości oddechów,
• wzrost aktywności jelit.

Warto zaznaczyć, że za szkodliwe skutki palenia w dużej mierze nie odpowiada sama nikotyna, ale 4 tysiące innych substancji zawartych w dymie papierosowym. Nikotynizm zmusza jednak do palenia papierosów, a więc w efekcie do przyjmowania wszystkich tych negatywnych substancji. Nie można również zapominać o tzw. paleniu biernym, czyli o kontakcie ze szkodliwymi substancjami, jaki mają osoby z najbliższego otoczenia palacza.

Nikotynizm – leczenie

Leczenie nikotynizmu jest możliwe. Przy pomocy lekarza oraz dzięki wsparciu środkami farmakologicznymi można całkowicie uwolnić się od nałogu. Osoba wypalająca więcej niż 10 papierosów dziennie według testu Frägerstroma jest silnie uzależniona i natychmiast powinna rozpocząć leczenie. Należy pamiętać, że proces ten jest żmudny i wymaga ogromnej wytrwałości i samokontroli. Leczenie nikotynizmu wymaga konsekwentnego zerwania z nałogiem. Półśrodki, takie jak tzw. palenie okazyjne, okazują się nietrwałe i ostatecznie prowadzą do powrotu do nałogu.

Jak leczyć nikotynizm?

• leczenie farmakologiczne (środki zawierające cytyzynę, bupropion i wareklininę),
• nikotynowa terapia zastępcza (środki zawierające nikotynę, pozwalające na uwolnienie od palenia i stopniowe ograniczanie nałogu do całkowitego jego porzucenia); są to najczęściej plastry nikotynowe, gumy do żucia, tabletki pod język,
• psychoterapia,
• akupunktura,
• hipnoza.