Półpasiec – objawy, leczenie. Czy półpasiec jest zaraźliwy?

Półpasiec jest infekcją wirusową, która występuje najczęściej jesienią i zimą, przeważnie u osób starszych, choć możliwy jest także półpasiec u dzieci. Gdy rozwija się półpasiec, objawy to przede wszystkim pęcherzykowa wysypka skórna zlokalizowana po jednej stronie ciała, a także dolegliwości bólowe. Leczenie półpaśca ma charakter głównie objawowy, a więc z powodzeniem można zastosować również domowe sposoby leczenia.

Co to jest półpasiec?

Półpasiec to choroba zakaźna,  wywoływana przez wirus ospy wietrznej. Większość z nas ma do czynienia z działaniem wirusa półpaśca we wczesnym dzieciństwie, gdy zapada na ospę wietrzną. Ogólnie rzecz biorąc, ospa wietrzna jest formą choroby występującą wtedy, gdy wirus po raz pierwszy dostaje się do organizmu. Nie ma znaczenia, czy jest to ciało dorosłego czy dziecka. Ponieważ jednak kontakt z wirusem mamy najczęściej w dzieciństwie, ospa wietrzna jest uważana za chorobę dziecięcą.

Rodzaje półpaśca

Klasyczna postać choroby to półpasiec skórny, w przebiegu którego występuje wysypka zlokalizowana po jednej stronie ciała. Ale to nie jedyna postać tej choroby – inne rodzaje półpaśca to:

• półpasiec oczny, obejmujący oko lub jego okolice i prowadzący do zapalenia spojówek lub tęczówek; wysypka może pojawić się powiekach, czole i skórze oczodołu, ponadto mogą wystąpić owrzodzenia rogówki; ta postać półpaśca jest na tyle groźna, że może prowadzić nawet do utraty wzroku
• półpasiec uszny, w przebiegu którego występuje wysypka zlokalizowana na skórze małżowiny usznej, a także błonie bębenkowej czy śluzówce przewodu słuchowego; w przebiegu tego schorzenia mogą pojawić się szumy uszne, ból uszu czy problemy ze słuchem; tej postaci choroby może ponadto towarzyszyć porażenie nerwu twarzowego
• półpasiec rozsiany cechuje się wystąpieniem rozległych zmian skórnych i najczęściej rozwija się u osób ze znacznie osłabioną odpornością
• półpasiec krwotoczny, dla którego charakterystyczne są wybroczyny skórne
• półpasiec zgorzelinowy cechujący się występowaniem owrzodzeń.

Półpasiec – przyczyny

Półpasiec rozwija się w wyniku spadku odporności organizmu. Prócz faktu, iż powoduje go wirus odpowiedzialny za ospę wietrzną, nie ma jednoznacznej przyczyny powodującej rozwój tej choroby. To, jak objawia się półpasiec, zależy też od stanu organizmu człowieka. Przede wszystkim narażone są na wystąpienie choroby osoby o niskiej odporności, wywołanej przez nieodpowiednią i ubogą dietę, stale narażeni na stres, osoby starsze i borykające się z chorobami osłabiającymi organizm i będącymi w trakcie antybiotykoterapii.

Objawy półpaśca

Pierwsze objawy półpaśca nie muszą być charakterystyczne dla tej choroby. Takie nietypowe objawy półpaśca to: ból gardła, wysoka temperatura, osłabienie, ból mięśni, tzw. łamanie w stawach, czyli objawy typowe dla przeziębienia. Może pojawić się powiększony węzeł chłonny. Półpasiec rozwija się “przyczepiony” do wybranego nerwu, dlatego kiedy zaczyna przechodzić w stan zaawansowany, pojawia się silny ból i wrażenie palenia danego miejsca na ciele. Kolejnym etapem rozwoju półpaśca jest pojawienie się charakterystycznej wysypki, wyglądem przypominającej pęcherzyki. Zmiany skórne są ogniście czerwone i piekące. Z każdym dniem może ich przybywać, by całkowicie pokryć obszar skóry w miejscu, gdzie rozwija się choroba. Najczęściej pęcherze obejmują ręce, nogi, tułów, a nawet twarz.

Półpasiec – wysypka to najbardziej charakterystyczny objaw

Objawy półpaśca, charakterystyczne dla tej choroby, to pęcherzyki początkowo wypełnione cieczą, które po kilku dniach wysychają i zmieniają w strupki – podobnie jak w przypadku ospy wietrznej. Zmiany są swędzące i pieką. Przy powikłaniach zmienione miejsca mogą nie wysychać w strupki, a przyjmować formę wrzodów. Wysypki, pomimo uporczywego świądu, nie powinno się drapać, bowiem w taki sposób można doprowadzić do rozsiania jej na większe partie ciała lub powstanie miejscowych stanów zapalnych.

Półpasiec – ból

Półpaścowi towarzyszy świąd i pieczenie, jak również ból typu neuralgicznego ‒ palący i nie do zniesienia. Na ogół nie ma bezpośredniego związku między intensywnością bólu a intensywnością objawów skórnych. Ból przy półpaścu często obserwuje się w nocy lub podczas odpoczynku. Zwykle jest odczuwany przy najmniejszym dotknięciu chorego obszaru, może się zwiększać podczas ruchu. W przypadku półpaśca leczenie bólu polega na przyjmowaniu środków przeciwbólowych w miarę potrzeb.

Półpasiec ‒ ile trwa?

Na to, jak długo trwa leczenie półpaśca, wpływa to, że przebiega on w kilku etapach:

• 1-3 dzień ‒ utajona postać choroby, w której objawy skórne nie są jeszcze widoczne,
• 3-20 dzień ‒ ostra faza, podczas której na skórze tworzą się rany i pęcherzyki,
• 20-90 dzień ‒ etap odbudowy uszkodzonych tkanek.

Nie każdy wie, że po ospie wietrznej wirus często nie opuszcza ciała i pozostaje tam w stanie nieaktywnym. Wirus półpaśca wybiera na swoje schronienie najbardziej niedostępne miejsca, w których może pozostać uśpiony przez dziesięciolecia. Takie miejsca to komórki nerwowe, które istnieją przez całe życie człowieka.

Kiedy pojawiają się sprzyjające warunki, wirus półpaśca opuszcza swoje schronienie. Poruszając się wzdłuż włókien nerwowych, wirus dociera do skóry i atakuje ją. Na skórze zaczyna się proces zapalny, charakterystyczny głównie dla dorosłych. Półpasiec obserwuje się głównie w miejscach, w których włókna nerwowe dotykają skóry: na tułowiu (brzuch, żebra, klatka piersiowa) oraz na górnych i dolnych kończynach w okolicy pachwinowej.

Diagnostyka półpaśca

W celu rozpoznania półpaśca wystarczy zazwyczaj wizualna ocena zmian skórnych. Jeśli pojawią się jakiekolwiek wątpliwości dotyczące charakteru zmian skórnych, można wykonać płyn pęcherzykowy w celu jego zbadania. Wówczas płyn z pęcherzyków poddawany jest badaniu PCR, pozwalającemu na detekcję materiału genetycznego wirusa. Wysypka podobna do półpaśca może pojawić się także w przebiegu kontaktowego zapalenia skóry czy infekcją opryszczki pospolitej, dlatego niekiedy konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej.

Jak wygląda profilaktyka półpaśca?

W tej chwili dwie szczepionki na półpaśca zostały dopuszczone do obrotu na terenie Unii Europejskiej. Na ten moment szczepionki nie są sprowadzane do Polski, pomimo że są zarejestrowane na terenie naszego kraju. Z najnowszych badań wynika, że także zdrowy tryb życia oraz bogata w warzywa i owoce dieta zapobiegają występowaniu półpaśca.

Półpasiec – leczenie

Leczenie półpaśca jest żmudnym procesem, często obejmującym środki farmaceutyczne, ale również leczenie domowym sposobem. Osoby chore sięgają po wszystkie dostępne metody łagodzenia przykrych objawów charakterystycznych dla tej choroby.

Leczenie choroby ma na celu:

1. przyspieszenie zdrowienia,
2. zapobieganie powikłaniom powodowanym przez wirus i inne czynniki (na przykład bakterie),
3. zmniejszenie nasilenia objawów (swędzenie, ból i stan zapalny).

Czy półpasiec sam przejdzie? Leczenie półpaśca zwykle odbywa się w domu. Chorym nie zaleca się długotrwałych kąpieli, korzystania z basenu i zbyt częstego mycia chorobowo zmienionych części ciała. Za to powinni przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej, często zmieniać pościel, bieliznę i ręczniki. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych, jakie wywołuje półpasiec, leki takie jak paracetamol czy ibuprofen sprawdzają się najlepiej.

Półpasiec – leczenie naturalne

Mało kto wie, że półpasiec można leczyć ziołami. Stosowanie środków naturalnych nie eliminuje konieczności stosowania preparatów farmaceutycznych, ale może mieć działanie przeciwbólowe lub kojące. Rady medycyny tradycyjnej warto skonsultować z lekarzem prowadzącym. Skuteczne leczenie półpaśca wspomogą następujące zabiegi:

• 1 łyżeczkę suszonego zioła piołunu zalać 100 ml alkoholu etylowego, pozostawić na tydzień w ciemnym chłodnym miejscu, okresowo wstrząsając. Używać jako środka do kompresów, trwających 20 minut, następnie smarować skórę olejem rycynowym.
• Zmieszać w równych proporcjach suszone zioła piołunu i wrotycza pospolitego. 2 łyżki otrzymanej mieszanki zaparzyć w szklance wrzątku przez 15 minut, a po schłodzeniu odcedzić. Pić po pół szklanki przed posiłkami trzy razy dziennie.
• 2 łyżki stołowe suszonej mięty pieprzowej zaparzyć w szklance wrzątku przez 15 minut i odcedzić. Wywar używać do płukania chorych obszarów;
• Świeże liście siedmiopalecznika zmielić i używać jako kompres w nocy.
• Warto także stosować napar z łopianu, który osłabia działanie wirusa ‒ półpasiec mija szybciej i łagodniej.

Półpasiec ‒ leczenie domowymi metodami

Jak widać, półpasiec można z powodzeniem leczyć domowymi metodami. Czym smarować półpaśca? Zmienioną chorobowo skórę dobrze jest regularnie przecierać roztworem zieleni brylantowej. Gdy pęcherzyki są już trochę podsuszone, można potraktować je domowymi środkami, które przyspieszają gojenie się skóry. Jednym z nich jest ocet jabłkowy. Czysty ręcznik należy zmoczyć nierozcieńczonym octem jabłkowym i nałożyć na skórę na kilka minut. Procedurę można powtarzać 4-5 razy na dzień. Kompres z octu jabłkowego skutecznie wyeliminuje swędzenie i pieczenie.

Aby skrócić czas leczenia półpaśca, a także chronić się przed jego wystąpieniem, warto dbać o swój układ immunologiczny. Odporność poprawi przyjmowanie imbiru, propolisu, kory wierzbowej, podbiału czy echinacei. W diecie powinny znaleźć się owoce i warzywa bogate w witaminy, należy natomiast zrezygnować z dań smażonych i tłustych oraz ostrych przypraw. W przypadku półpaśca to, ile trwa leczenie, często zależy od samego chorego.

Powikłania półpaśca

Półpasiec to infekcja skórna, w przebiegu której może dojść do rozwoju powikłań. Czym grozi nieleczony półpasiec? Najczęściej występują takie powikłania jak zmiany pigmentacyjne skóry, blizny, bakteryjne nadkażenie pęcherzyków. Poważnym powikłaniem półpaśca jest neuralgia półpaścowa, czyli występowanie przewlekłego bólu w tym miejscu, w którym występowała wysypka. Taka dolegliwość może utrzymywać się przez wiele lat. W przebiegu półpaśca ocznego może dojść do utraty wzroku. Natomiast powikłania neurologiczne to porażenie nerwu wzrokowego, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zaburzenia słuchu.

Wiele osób zastanawia się, czy półpasiec sygnalizuje nowotwór? Nie jest to prawdą – występowanie tej infekcji wirusowej nie ma żadnego związku z rozwojem nowotworu.

Półpasiec w ciąży

Pojawienie się półpaścem w ciąży nie stwarza ryzyka wystąpienia wad wrodzonych płodu, jak ma to miejsce w przypadku ospy prawdziwej. Nie ma ponadto ryzyka rozwoju zakażenia wewnątrzmacicznego płodu. Jednak konieczna jest jak najszybsza konsultacja z lekarzem, który wdroży odpowiednie leczenie przeciwwirusowe. W przebiegu zakażenia półpaścem nie jest przeciwwskazane karmienie piersią, jednak konieczne jest zachowanie ostrożności – kontakt z wykwitami skórnymi może skutkować zakażeniem u malucha.

Ważne informacje dotyczące półpaśca

Półpasiec – czy jest zaraźliwy?

Chorobą mogą się zarazić osoby, które nie przechodziły ospy wietrznej. W przypadku zarażenia, takie osoby zachorują na ospę. Okres wylęgania półpaśca wynosi 1-2 tygodnie. W razie kontaktu z osobą chorą, wskazane jest poddanie się trwającej 14 dni kwarantannie, jeśli sami nie chorowaliśmy przedtem na ospę. Warto zdawać sobie sprawę, że wirus ospy jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży i osób starszych, należy więc podjąć kroki mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby.

Wysypka może pojawić się wszędzie

Zdarza się, że półpasiec jest brany za alergię skórną. To dlatego, że nie ma jednej zasady co do tego, gdzie pojawi się wysypka. Może zaatakować każde miejsce na tułowiu i twarzy. W zależności od zaawansowania choroby, zmiany skórne mogą być różne. Najpierw mamy do czynienia z pęcherzykami wypełnionymi płynem, które potem zasychają i robią się z nich strupy. Charakterystyczne jest, że towarzyszy im ból.

Zmian skórnych lepiej nie smarować

Kiedyś na szybsze zasychanie pęcherzyków lekarze doradzali smarowanie ich pastą z cynkiem albo gencjaną. Jednak dziś wiadomo, że smarowanie czymkolwiek pęcherzy tylko sprzyja nadkażeniom. Wystarczy regularnie brać prysznic i zachowywać higienę. Trzeba być czujnym, by nie rozdrapać strupków, bo wtedy stwarzamy ryzyko infekcji bakteryjnej. Jeśli już dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, np. gronkowcem, niezbędne jest włączenie antybiotyków.

Groźne warianty choroby

Gdy na ciele jest wysypka, a na rogówce oka bolesne owrzodzenia, wtedy mamy do czynienia z półpaścem ocznym. Choroba atakuje nerw trójdzielny i może skończyć się uszkodzeniem gałki, podrażnieniem nerwu poruszającego gałką, a nawet utratą wzroku. Uszna odmiana półpaśca (nazywana zespołem Ramsaya Hunta) zdarza się, gdy wysypka atakuje małżowinę, przewód słuchowy i błonę bębenkową. Chory skarży się wtedy na szumy w uszach, ból uszu i zaburzenia słuchu. Może też cierpieć na zawroty głowy. To niebezpieczna odmiana półpaśca, bo grozi porażeniem nerwu twarzowego lub niedosłuchem.

Półpasiec – kto szczególnie powinien uważać

Zachorowalność na chorobę wywoływaną tym wirusem wzrasta wraz z wiekiem. O ile dla osoby, która jest zdrowa i w dzieciństwie przeszła ospę, kontakt z chorym na półpaśca nie stanowi zagrożenia, to dla osób z osłabioną odpornością już tak. System immunologiczny może być osłabiony po przebytych niedawno infekcjach, po szczepieniu oraz w czasie silnego lub długotrwałego stresu. Również kobiety w ciąży, które nie chorowały w swoim życiu na ospę wietrzną, powinny zachować szczególną ostrożność. Półpasiec w ciąży jest niebezpieczny dla rozwoju płodu. 

Źródła:

1. Choroby skóry, Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski (red.), PZWL, Warszawa.
2. http://www.patient.co.uk/health/Shingles.htm
3. Dworkin R. i in., Zalecenia dotyczące postępowania w półpaścu; Clinical infectious diseases, 2007