Jak zapobiegać próchnicy? Domowe sposoby na próchnicę u dzieci

Próchnica to najczęstsze na świecie schorzenie stomatologiczne u dzieci. Występuje niezależnie od wieku, szerokości geograficznej i płci. Choroba może pojawić się już pierwszym roku życia dziecka i dotyka prawie każde (90%) dziecko w wieku 6-7 lat. Co zrobić, żeby nie dopuścić do powstania próchnicy?  

Skąd bierze się próchnica u dzieci? 

Próchnica to bakteryjna choroba zębów. Jej bezpośrednią przyczyną jest szkodliwe działanie kwasów, które niszczą szkliwo zęba. Te zaś wytwarzane są przez bakterie, które rozkładają cukry zawarte w resztkach pokarmu znajdujących się w jamie ustnej. 

Statystyki dotyczące występowania tej choroby u dzieci są bardzo niepokojące. Szacuje się, że próchnica dotyczy: 

• 35-50% dzieci między 2 a 3 rokiem życia
  
• 56-60% dzieci między 3 a 4 rokiem życia
  
• ok. 100% dzieci między 6 a 7 rokiem życia
  

Jakie są przyczyny próchnicy u dzieci? 

Wśród najczęstszych przyczyn występowania próchnicy u dzieci wymienia się m.in.: 

• uwarunkowania genetyczne; 
• nawyki higieniczne; 
• nawyki żywieniowe. 

O ile nie jesteśmy w stanie wpłynąć na czynniki genetyczne, o tyle dzięki kształtowaniu prawidłowych nawyków higienicznych i żywieniowych można w znacznym stopniu ograniczyć ryzyko wystąpienia próchnicy i związanych z nią powikłań, takich jak trudności w przeżuwaniu, zaburzenia mowy czy utrata zębów. 

Domowe sposoby na próchnicę u dzieci 

Nie da się wyleczyć próchnicy w domu bez pomocy stomatologa – można jedynie zahamować proces próchnicowy na etapie plamy próchnicowej. W tym celu należy stosować preparaty z fluorem oraz fosfopeptydem kazeiny (amorficznym fosforanem wapnia). Jednak dzięki świadomemu układaniu diety i przestrzeganiu higieny jamy ustnej zgodnie z aktualnymi wytycznymi, można ograniczyć ryzyko wystąpienia próchnicy u dzieci i dorosłych. Jakie działania profilaktyczne można podjąć? 

Nawyki żywieniowe  

Za rozwój próchnicy w dużej mierze odpowiedzialna jest dieta, a głównym „winowajcą” są cukry. Nie chodzi tu jedynie o cukier, którego używamy do słodzenia, ale o węglowodany – sacharozę, glukozę i fruktozę. Pokarmy, które znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia próchnicy: 

• słodycze, szczególnie o lepkiej konsystencji „oklejającej” zęby – rozpuszczalne gumy do żucia, cukierki „krówki”, nadzienie toffi, karmel; 
• lizaki i cukierki do ssania; 
• słodkie, często sztucznie barwione napoje, ale także gotowe, przetworzone soki; 
• cukier – warto minimalizować jego ilość w słodzeniu herbaty czy lemoniady; 
• białe pieczywo; 
• żywność wysoko przetworzona i fast foody. 

Aby zachować zdrowie zębów, nie trzeba całkowicie wyeliminować powyższych produktów z diety. Warto jednak ograniczyć ich spożywanie, a kiedy już zdarzy się, że nasza pociecha wypije słodki gazowany napój albo zje batonika z karmelowym nadzieniem, zadbajmy, aby dokładne umyła zęby. 

Higiena jamy ustnej 

Wielu rodziców zbyt późno zaczyna dbać o higienę jamy ustnej swoich dzieci. Tymczasem według zaleceń stomatologów profilaktykę przeciwpróchnicową należy wdrożyć już od pierwszych dni życia dziecka. Polega ona na delikatnym oczyszczaniu wałów dziąsłowym swoim palcem owiniętym gazą lub bawełnianą chusteczką. Można też użyć specjalnej silikonowej szczoteczki nakładanej na palec. 

Od wyrżnięcia pierwszych zębów należy już stosować szczoteczkę i pastę z fluorem – początkowo w śladowych ilościach. Zęby należy myć co najmniej 2 razy dziennie – po porannej pobudce (jeszcze przed śniadaniem) i na noc przed snem. Na rynku produktów do higienizacji jamy ustnej dostępny jest szeroki wybór artykułów stworzonych z myślą o dzieciach. W miarę możliwości finansowych warto zachęcić dzieci do dbania o zęby poprzez wybór atrakcyjnych wizualnie szczoteczek. 

Ponadto szczoteczka dla dzieci powinna mieć miękkie włosie i małą główkę dostosowaną do jamy ustnej dziecka. Szczoteczkę manualną lub końcówki do szczoteczki elektrycznej/ sonicznej należy wymieniać co 3 miesiące. 

Do higieny jamy ustnej dziecka stopniowo można wprowadzać następujące akcesoria: 

• szczoteczki do języka – od 6. r.ż.; 
• irygator – 4-5 r.ż.; 
• płukanka – od 6 r.ż.; 
• nić dentystyczna – od 8 r.ż. 

Regularne wizyty u stomatologa 

Niezwykle istotne w profilaktyce próchnicowej są regularne wizyty u stomatologa. Zauważenie ubytków na wczesnym etapie pozwoli zapobiec dalszemu rozwojowi próchnicy. Pierwsza wizyta u dentysty powinna mieć miejsce między 6 a 12 miesiącem życia, czyli kiedy pojawią się pierwsze ząbki. Dzieci powinny profilaktycznie odwiedzać stomatologa co 3-6 miesięcy.

Jak jeszcze można zapobiec próchnicy u dziecka? 

Dzieci mogą zarazić się próchnicą od swojego opiekuna. Dzieje się tak wówczas, gdy dziecko włoży do buzi przedmiot (np. smoczek) oblizany wcześniej przez osobę, która ma próchnicę. Należy więc nie dopuszczać do takich sytuacji. 

Powinno się także ograniczyć sytuacje, gdy dziecko zasypia z piersią lub butelką w buzi. Jest to przyczyna tzw. próchnicy butelkowej. 

„Próchnicogenne” jest także podjadanie między posiłkami, które wpływa na naruszenie pH jamy ustnej. Dotyczy to także soków – podstawowym napojem w diecie dziecka powinna być niesłodzona woda. 

Bibliografia 

1. Jurczak A., Olczak-Kowalczyk D., Bąk E., Kościelniak D., Gregorczyk-Maga I., Papież M.,  Krzyściak W., Próchnica zębów: od czasów starożytnych do współczesności. Nowa Stomatologia 2014, 19(4): 183-188. 
2. Pawka B., Dreher P., Herda J., Szwiec I., Krasicka M., Próchnica zębów u dzieci problemem społecznym, Problemy Higieny i Epidemiologii 2010, 91(1), 5-7. 
3. Wójcicka A., Zalewska M., Czerech E., Jabłoński R., Grabowska S., Maciorkowska E., Próchnica wieku rozwojowego chorobą cywilizacyjną, Przegląd Epidemiologiczny 2012, 66: 705-711. 
4. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/profilaktyka-od-najmlodszych-lat-higiena-jamy-ustnej-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz,558.html [dostęp 25.04.2024]. 
5. https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/aktualnosci/aktualnosci_oddzialow/ulotka_-_higiena_jamy_ustnej.pdf [dostęp 25.04.2024].