Przewlekła niewydolność serca – przyczyny, objawy, leczenie

Przewlekła niewydolność serca to postępujące zaburzenie funkcjonowania pracy serca, skutkujące niewystarczającym transportem tlenu do komórek ciała. Przyczyny niewydolności serca to m.in. przebyty zawał serca, choroby zastawek czy choroba niedokrwienna serca. Objawy przewlekłej niewydolności serca mają najczęściej charakter duszności, męczliwości, kołatania serca, obrzęków, skurczów mięśni czy kaszlu. Konieczna jest modyfikacja stylu życia i farmakoterapia.

Niewydolność serca – co to jest?

Niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest w stanie przepompować takiej ilości krwi, która wystarczy do przetransportowania odpowiedniej ilości tlenu z płuc do komórek ciała. Biorąc pod uwagę tempo narastania objawów, wyróżnić można ostrą i przewlekłą niewydolność serca. Ostra niewydolność zaczyna się nagle,  objawy narastają gwałtownie i mogą stanowić zagrożenie życia. W efekcie upośledzenia czynności skurczowej lub rozkurczowej serca dochodzi do niewystarczającego zaopatrzenia komórek w substancje odżywcze i tlen. Przewlekła niewydolność serca (ICD 10 – I50) rozwija się stopniowo i może być związana z dysfunkcją serca bądź pozasercowym zaburzeniem funkcjonowania innych układów czy narządów.

Uwzględniając typ zaburzeń hemodynamicznych, wyróżnić można niewydolność serca skurczową oraz rozkurczową. W przebiegu skurczowej niewydolności serca dochodzi do zaburzeń wielkości frakcji wyrzutowej serca. Z kolei w niewydolności rozkurczowej nie stwierdza się zaburzeń frakcji wyrzutowej serca.

Kolejne kryterium podziału obejmuje rodzaj objawów dominujących w przebiegu niewydolności – i wówczas wyróżniamy niewydolność lewokomorową, prawokomorową oraz obukomorową.

Przewlekła niewydolność serca – klasyfikacja NYHA II

U osób, u których podejrzewana jest przewlekła niewydolność serca, NYHA II pozwala ocenić stopień zaawansowania niewydolności. Jest to skala New York Heart Association, która obejmuje cztery klasy niewydolności serca:

• klasa I oznacza brak zaburzeń w codziennej aktywności i brak takich objawów jak zmęczenie, duszności czy kołatanie serca
• klasa II to niewielkie pogorszenie w codziennej aktywności, objawiające się dusznościami czy kołataniem serca
• klasa III to znaczne ograniczenie aktywności i brak występowania objawów w stanie spoczynku
• klasa IV to występowanie objawów niewydolności serca nawet w spoczynku, co bardzo utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Przewlekła niewydolność serca – rokowania

U osób, u których zdiagnozowana została niewydolność serca, rokowania zależą od stopnia zaawansowania choroby oraz ogólnego stanu zdrowia.

Objawy niewydolności serca

Objawy kliniczne niewydolności serca zależą od charakteru zaburzeń. W przebiegu niewydolności lewokomorowej dominują takie symptomy jak:

• duszność nasilająca się podczas leżenia, a ustępująca w pozycji siedzącej lub leżącej,
• kaszel,
• omdlenia,
• zawroty głowy.

Z kolei w niewydolności prawokomorowej występują takie symptomy jak obrzęki wokół kostek, wodobrzusze, wypełnienie krwią żył szyjnych czy kumulowanie płynu w jamie opłucnej lub worku osierdziowym. Ponadto może dojść do powiększenia wątroby czy zakrzepów w żyłach kończyn dolnych.

Przyczyny przewlekłej niewydolności serca

Niewydolność serca może rozwinąć się przede wszystkim w efekcie współistnienia chorób układu krążenia. Najczęściej wymieniane choroby współtowarzyszące to nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatia rozstrzeniowa oraz zawał serca. Do rozwoju przewlekłej niewydolności serca może także dojść na podłożu chorób zastawek serca czy chorób osierdzia, a także wad wrodzonych serca.

Przyczynami niewydolności serca może być niezdrowy styl życia, w tym niewielki stopień aktywności fizycznej, palenie papierosów, otyłość, dieta obfitująca w tłuszcze zwierzęce oraz zbyt niskie spożycie błonnika.

Jak diagnozowana jest przewlekła niewydolność serca?

W celu potwierdzenia rozpoznania niewydolności serca konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich badań diagnostycznych. Badanie elektrokardiograficzne EKG zazwyczaj umożliwia rozpoznanie choroby podstawowej, np. choroby niedokrwiennej serca czy zaburzeń rytmu. Kolejne wartościowe badanie to RTG klatki piersiowej – to badanie obrazowe pomaga uwidocznić np. powiększenie serca. Ponadto można wykonać takie badania jak echokardiografia, koronarografia czy próba wysiłkowa. Coraz częściej w diagnostyce przewlekłej niewydolności serca wykorzystywane są markery biochemiczne, których poziom oznaczany jest w próbce krwi. Najczęściej wykorzystywane badania krwi to:

• poziom peptydów natriuretycznych BNP i NT – pro – BNP,
• poziom potasu i sodu we krwi,
• morfologia krwi z hematokrytem,
• aktywność enzymów wątrobowych (aminotransferaza asparaginianowa AspAt i aminotransferaza alaninowa AlAt, dehydrogenaza mleczanowa LDH) oraz bilirubina.

Przewlekła niewydolność serca – leczenie

Pacjentom ze zdiagnozowaną niewydolnością serca zalecane jest zmodyfikowanie stylu życia oraz farmakoterapia. Wskazane jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała, rezygnacja z palenia papierosów i spożywania alkoholu, regularna aktywność fizyczna i odpowiednia ilość snu. Dieta w niewydolności krążenia to dieta o niskiej zawartości soli i tłuszczów nasyconych, dostarczająca błonnika, antyoksydantów oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Leki stosowane w niewydolności serca to inhibitory konwertazy angiotensyny ACE – I, blokery receptora angiotensynowego, antagoniści aldosteronu oraz adrenolityki. Leki te poprawiają przeżycie, redukują objawy przewlekłej niewydolności serca, zmniejszają częstość hospitalizacji oraz poprawiają samopoczucie chorego.

Bibliografia:

[1] Mościcka S., Wójcik D., Mamcarz A., Jakość życia pacjentów z niewydolnością serca; Forum Medycyny Rodzinnej, 2015, tom 9, nr 6

[2] Orzechowski P., Wąsowski M., Leczenie przewlekłej niewydolności serca; Postępy Nauk Medycznych, 5/ 2009