Somatyzacja – zaburzenia somatyzacyjne, objawy, gdzie otrzymać skuteczną pomoc

Ciało i umysł są ze sobą połączone. Dowodem na to jest somatyzacja, która objawia się odczuwaniem objawów fizycznych na tle psychicznym. Być może i sama doświadczyłaś podobnych symptomów i np. w wyniku silnych emocji rozbolała Cię głowa. Takich objawów jednak jest o wiele więcej i często nie wiadomo, co tak naprawdę jest ich przyczyną.

Co to jest somatyzacja?

Somatyzacja to skłonność do wyrażania dyskomfortu psychicznego w formie symptomów somatycznych, czyli cielesnych. Warto podkreślić, że jest to nieświadome i niecelowe wywoływanie objawów fizycznych wskutek dolegliwości psychologicznych (takich jak np. lęk), a nie wskutek chorób o charakterze niepsychiatrycznym. W psychologii traktowana jest ona jako niedojrzały mechanizm obronny ego polegający na nieświadomym skanalizowaniu uczuć, które zostały wyparte, w symptomy somatyczne. Wszelkie dolegliwości są natomiast odpowiedzią na nieświadomy lęk i napięcie.

W przypadku somatyzacji dana osoba najpierw kieruje zarzuty, lęk i pretensje do siebie, następnie przerzuca je na innych, później natomiast zaczyna narzekać z powodu dolegliwości bólowych i chorób somatycznych. Dzięki temu ktoś może obarczyć bólem inne osoby, zamiast powiedzieć im jasno np. o swoich potrzebach, które nie są zaspokajane.

Psychologiczne mechanizmy obronne, czyli strategie radzenia sobie w różnych sytuacjach – jak wypieranie, odcięcie emocjonalne czy nadmierna kontrola – sprawiają, że niektóre osoby nie konfrontują się ze swoimi przykrymi emocjami, zamykają się na nie. Tymczasem sygnały, które wysyła im ciało, jako jedyne często wskazują na ich uczucia, przeżywane przez nie konflikty oraz problemy. Mogą to być stresujące, przeżywane w danym momencie sytuacje, ale też „demony przeszłości”, traumy, trudne doświadczenia.

Zaburzenia somatyzacyjne – przykłady objawów

Jakie objawy związane z zaburzeniami somatyzacyjnymi można odczuwać? Oto ich przykłady:

• duszności,
• kołatanie serca,
• szumy w uszach,
• nudności i wymioty,
• drżenie rąk,
• ściskanie w gardle,
• zasłabnięcia i omdlenia,
• bóle o nieznanym podłożu,
• bóle i kłucie serce,
• przyspieszone bicie serca,
• zaczerwienienie,
• odbijanie,
• biegunki,
• zaparcia,
• wzdęcia,
• bóle brzucha,
• przyspieszony oddech,
• bóle kręgosłupa,
• bóle stawów,
• bóle i ucisk w klatce piersiowej,
• dolegliwości układu moczowo-płciowego (np. częstomocz),
• alergie,
• wypadanie włosów,
• zaburzenia czucia,
• niedowłady.

Ważne jest to, że symptomy mogą dotyczyć niemal każdej części ciała.

Objawy zaburzeń somatyzacyjnych warto też przedstawić na konkretnym przykładzie. Wyobraź sobie, że odczuwasz ból głowy zaraz po powrocie do domu. Opuszcza Cię on natomiast, kiedy tylko z niego wychodzisz. Później narasta on podczas kłótni z partnerem, którą uważasz za formę dręczenia psychicznego. Jednocześnie badania nie wykazują obecności żadnej choroby. Ból pojawia się z różnym natężeniem, w zależności od sytuacji w domu. To tylko jeden z przykładów somatyzacji.

Rodzaje somatyzacji

Zaburzenia somatyzacyjne mogą iść w parze z innymi zaburzeniami psychicznymi: osobowości, psychotycznymi czy depresyjnymi. Równie dobrze mogą wystąpić również u osób bez żadnych zaburzeń psychicznych – wówczas można je zauważyć np. w postaci zasłabnięcia na pogrzebie czy bólów brzucha przed egzaminem. Można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje somatyzacji:

• somatyzacja będąca efektem silnego stresora sytuacyjnego – związana jest np. z frustracją, rozczarowaniem lub stratą; pojawia się ona w wyniku trudnych sytuacji; wówczas towarzyszy jej dyskomfort psychiczny (np. zawroty głowy, wymioty); zdarza się, że najpierw dochodzi do pojawienia się niewielkich objawów fizycznych, które następnie mogą przekształcić się w zaburzenie;
• somatyzacja związana z ostrym zaburzeniem psychicznym – bywa, że somatyzacja pojawia się w wyniku wcześniejszej obecności zaburzenia psychicznego, np. depresji;
• somatyzacja związana z przewlekłym zaburzeniem psychicznym – można wyróżnić pewną grupę pacjentów, którzy stale odczuwają pewne objawy i zmagają się z przewlekłym zaburzeniem psychicznym.

Czasem somatyzacja emocji występuje tez u pacjentów z chorobami somatycznymi – wówczas nierzadko utrudniają one diagnostykę, powodując tym samym większe cierpienie psychiczne.

Leczenie zaburzeń somatyzacyjnych

Zaburzenia somatyzacyjne mają podłoże psychiczne, jednak na początku należy wykluczyć istnienie innych przyczyn, związanych bezpośrednio z ciałem. Następnie warto zacząć uczestniczyć w psychoterapii – spotkania te powinny być regularne i ustrukturyzowane. Można wyróżnić kilka podstawowych celów, do których powinni dążyć podczas sesji psychoterapeutycznych pacjenci z somatyzacją stresu:

• łagodzenie objawów,
• zmniejszenie stresu,
• nauka umiejętności radzenia sobie ze stresem.

Najczęściej w tym przypadku stosuje się metodę poznawczo-behawioralną. W niektórych przypadkach zaleca się również konsultacje z psychiatrą.

Niestety – pacjenci doświadczający somatyzacji często omijają psychiatrów, tłumacząc swoje objawy poważną chorobą, która jednak nie zostaje zdiagnozowana. Często, pomimo wielu zapewnień ze strony lekarzy, szukają oni tej choroby dalej, korzystając z pomocy kolejnych specjalistów. Zanim więc trafią do gabinetu psychoterapeuty, mają za sobą długą historię wędrówek od gabinetu do gabinetu.

Źródło:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7647946/ (dostęp: 23.03.2022)